İşyerlerinde işçi-işveren ilişkisi içerisinde işçi bakımından hukuka aykırı sonuçlar doğuran birtakım süreçler yaşanıyor. Bunların başında ise maaşın elden ödenmesi geliyor. Maalesef günümüzde birçok işveren işçi ücretlerinin bir kısmını elden ödüyor. İşçiler bu duruma her ne kadar karşı çıksa da işverenler daha az vergi ödemek için bu yolu tercih ediyor. Bu haftaki yazımızda işçilerin maaşının elden ödenmesinin, işverene ne gibi suç, yaptırım ya da cezaları beraberinde getireceğini açıklamaya çalışacağız.
Maaşı düşük gösterilen işçinin hakları
İş sözleşmesi sona eren işçinin kıdem, ihbar tazminatı, fazla mesai alacakları gibi ücretleri resmi maaş üzerinden hesaplanır. İşçinin almış olduğu ücret eksik olarak hesaplanan (kıdem, ihbar tazminatı, fazla çalışma, izin gibi ücret alacakları için) işçiler, haklarını arama noktasında SGK’ya başvuru yaparak, bu durumu şikâyet edebilir ve iş mahkemelerinde dava açabilirler. Bordrosu, işveren tarafından usulsüz şekilde düşük gösterilen işçi de iş sözleşmesini haklı fesih hakkını kullanarak feshederek, tazminat talep edebilir.
Ücret alacaklarının eksik ödenmesi nedeniyle iş mahkemelerine dava açan işçiler, gerçek ücretlerini talep edebilmek için ispatla mükelleftir. Ücret alacaklarının eksik ödendiğinin iş mahkemelerinde ispatı noktasında işçiler;
1-) Tanık beyanları,
2-) İşçinin çalıştığı işyerinde yapmış olduğu görevinin niteliği,
3-) Maaşının bordroda gösterilenden az olması,
4-) Emsal ücret araştırması,
gibi sebepleri iş mahkemelerinde delil olarak kullanılabilir. İşçinin elden almış olduğu maaş ya da ücretin dava sürecinde ispatlanması halinde ise işçi kıdem ve işçilik alacaklarını almaya hak kazanır.
İşçi maaşını elden ödemenin yaptırımı
İşverenlerin, işçi ücretlerini Vergi Dairelerine ve SGK’ya düşük bildirmesi birtakım yaptırımlara tabiidir. Bir işyerinde 1 ay boyunca çalışan bir işçinin bordroda eksik olarak çalışmış gösterilmesi ve işçinin ücretinin düşük gösterilerek eksik prim ödenmesi gibi kayıt dışı durumlara karşı yaptırımlar uygulanır.
İşçi aleyhine düşük bordro düzenlenmesi, işçinin ücretinin düşük olarak gösterilmesi gibi usulsüz uygulamalara işverenlerce başvurulması halinde “işyeri SGK kayıtlarının sorgulanması ve incelenmesi sonucunda” asgari ücretteki artış tutarını elden alan kişilere idari para cezası ve beş yıla kadar hapis cezası istemiyle dava açılır.
İşçiler eksik yatan ücret alacakları konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ALO 170 çağrı merkezine bildirimde bulunulabilirler. İşçiler aynı zamanda yazılı olarak da bulunduğu ildeki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü’ne de başvuru yapılabilir.
Yapılan denetimler ve işçi tarafından açılacak davalarda işçi ücretlerinin gerçek ücret üzerinden bildirilmediğinin tespiti halinde; İşverenin elden ücret ödediği her ay için işyerine iki asgari ücret tutarında idari para cezası yaptırımı uygulanır. Yapılan denetimler sonucunda tespit edilen eksik ücret ödemeleri için, ücret bordroları ve işyeri yevmiye defteri geçersiz sayılır ve işyerine idari para cezası uygulanır. Ayrıca elden ödeme yapıldığının tespiti ile işyerinin almış olduğu asgari ücret desteği iptal edilir ve ödenen tutarlar SGK’ya iade edilir. İşverenler SGK’ya ve vergi dairelerine eksik bildirdiği primleri faizi ile geri ödemek zorunda kalır.
