Başlığa şaşırdığınızı tahmin ediyorum. Karahanlı neresi ve ne zaman deprem oldu? Ben de üç ay öncesine kadar tarihte yaşamış bir Türk devleti olarak Karahanlıların varlığından haberdardım, o kadar. “Kırgızistan’da 7,0 büyüklüğünde deprem oldu.” haberlerini okuyunca acaba bu deprem hangi şehirde oldu diye haritaya baktım. Depremin merkez üssü ve etkilediği coğrafyanın tamamının Karahanlı toprakları olduğunu fark ettim. Bu kadar büyüklükte bir depremde can kaybının olmaması size de ilginç gelmedi mi? Şükür ki olmadı; gördüğüm basit bir gerçeği sizinle paylaşacağım.

Karahanlı Devleti’nin yaşadığı toprakların Kırgızistan kısmını görme imkânı buldum. Özbekistan ve Kazakistan tarafını da daha önce görmüştüm. Üç ay kadar önce de depremin merkez üssü Karahanlıların başkenti Balasagun’a gittim. Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’ten yaklaşık 100 kilometrelik bir yol alarak Balasagun’a vardık. Tanrı Dağları’nın eteklerinde kurulu köy ve kasabalardan geçtik. Yani depremin yaşandığı yerlerden geçtik. Ben aslında Kırgız çadırlarının olduğu yerler beklerken bir veya iki katlı, bahçeli, birbirine bitişik olmayan evleri görünce çok şaşırmış ve sevinmiştim. Zaten az insanın yaşadığı yerlerde evlerin tek katlı, birbirinden ayrı yapılması muhtemel can kaybını önlemiştir.

Bir de bizde 7 şiddetinde yaşanan depremlerde yaşanan can kaybını düşününce eyvah demekten kendimi alamıyorum. Sürekli şehirlere yükleniyor, derme çatma evlerle mezarlarımızı hazırlıyoruz. Derme çatma deyimi hafif kaldı. Planlı, projeli gökdelen tarlalarında âdeta akıbetimizi bekliyoruz. Basiretimiz ve ferasetimiz bağlı, gözümüz küçük ve geçici menfaatler için büyük gemileri yakmaya hazır hâlde, yoğun bir şekilde çalışıyoruz. Allah sonumuzu hayır eylesin.

Şükür, Karahanlı topraklarında depremde can kaybı olmadı. Tarihimizi Osmanlı ve Selçuklu’dan öteye götüremeyen nesiller olsak da iz bırakmış Karahanlı Devleti’ne kısa bir göz atalım. Karahanlı Devleti, 840-1212 yılları arasında yaşamış ilk Türk-İslam devletiydi. Diğer adıyla Türk hakanlığı bugünkü Kırgızistan, Özbekistan, Kazakistan, Doğu Türkistan topraklarında kurularak 372 yıl yaşamış Orta Asya’nın kalbinde büyük bir devlet. Selçuklu Devleti’yle çağdaş olan Karahanlıların komşuları yine Türk devletleri.

Karahanlıların başkentliğini sırasıyla Balasagun, Kaşgar ve Semerkant yapmış. Tanrı Dağları’nın eteğinde kurulmuş başkent Balasagun’dan geriye çok az eser kalmış. Tarihin şahidi tapu senedi olarak bir minare ve bir de mezarlık var. “Burana Minaresi” zaman içinde yaşadığı tahribata rağmen dimdik ayakta duruyor. Belki bir gün şanlı alperenlerin, akıncıların gelip camilerini, medreselerini ihya edeceği umuduyla nöbete devam ediyor…

Karahanlı Devleti’ndeki iki bilge şahsiyetten iki kıymetli eser bugüne ulaştı. Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig ve Kaşgarlı Mahmud’un Dîvânü Lugati’t-Türk adlı eserleri geçmişimize ve geleceğimize ışık tutuyor. Kutadgu Bilig (mutluluk veren bilgi) kitabından bir tutam nasihat; “İnsan akıl ile yükselir ve bilgiyle büyür; ikisiyle itibar görür.” Kâşgarlı Mahmud da Dîvânu Lugati’t-Türk’te "Ben bu kitabı hikmet, seci, atalar sözü, şiir, recez, nesir gibi şeylerle süsleyerek hece harfleri sırasında tertip ettim. ... Bu lugat kitabını baştan sonuna dek sekiz ayırımda topladım.” diyor. Önden gidenlere, eser verip amel defterini açık bırakanlara selam olsun.