Gıda üretiminde hile, kasıtlı olarak haksız kazanç elde etmek amacıyla yapılır. Hileli gıda üretimi ve satışı hem hukuken hem de gıda mevzuatına aykırı olup cezai yaptırımları söz konusudur. Gıdalarda taklit ve tağşiş; tüketicilerin kandırılması, halk sağlığının tehdit edilmesi ve üreticiler arasında haksız rekabete neden olması açısından önemlidir.
Gıda sahtekârlığı birçok şekilde olabilmektedir ve genellikle tüketiciler tarafından tespit edilmesi oldukça zordur. Hatta çoğu zaman ancak laboratuvar analizleriyle belirlenebilmektedir. Et ürünlerinde sığır eti yerine kanatlı, at, hatta domuz eti kullanılması, süt ürünlerine bitkisel yağ katılması, bala şeker katılması ya da doğrudan seker ile üretilmesi ve zeytinyağı yerine diğer bitkisel yağların kullanılması başlıca gıda hileleridir.
Modern gıda tedarik zincirlerinin karmaşıklığı ve geniş küresel erişimi nedeniyle gıda sahtekârlığı hemen her ülkede gözlenebilmektedir.
Pandemi ile internet satışlarının patlamasının gıda dolandırıcılığını artırdığı düşünülmektedir. Özellikle bu süreçte bazı gıdalara erişimde sıkıntı endişesi ve kişiselleştirilmiş beslenme ile sağlık odaklı beslenme taleplerini avantaja çeviren bazı fırsatçıların büyük miktarlarda yapay ve potansiyel olarak zararlı gıda veya vitamin takviyelerini piyasaya sürdüğü ifade edilmektedir.
Gıdalarda taklit ve tağşişin önlenmesinin başlıca yolu denetim ve etkili yaptırımdır.
Teknoloji kullanımı gıda sahtekârlığını azaltmanın bir yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Blockchain gibi dijital izlenebilirlik sistemleri, bir gıda ürününün tedarik zinciri boyunca yaptığı yolculuğun takip edilmesine ve gıda sahtekârlığının kökeninin belirlenmesine yardımcı olabilmektedir. Bu nedenle bu tür teknolojilerin kullanımına ilişkin girişimler, şeffaflığı ve izlenebilirliği artırabileceğinden desteklemelidir.
Ancak tek başına teknolojiler gıda sahtekârlığını önlemekte yetersiz kalabilir. Tedarik zincirinden her türlü dolandırıcılığın ortadan kaldırılması için bütünleşmiş bir yaklaşım benimsenmelidir.
Gıdalarda hilelerin tespitine yönelik analiz laboratuvarlarında hızlı, hassas ve güvenilir yöntemlerin kullanılması ve ardından dolandırıcıların kamuoyu ile paylaşılması yani ifşa edilmesi, risklerin azaltılması ve tüketici nezdinde güvenin artırılması için etkili bir yöntemdir. Bu bağlamda Tarım ve Orman Bakanlığı, belirli zamanlarda denetimler neticesinde gıdalarda taklit ve tağşiş yapan firmaları ifşa etmektedir.
Alternatif protein ve yağ kaynağı yeni gıdalar daha yaygın hale geldikçe, iklim değişikliği ile Kovid-19 gibi krizler toplumu zorladıkça, kalpazanlar için gıda sisteminden yararlanma fırsatları artmaktadır. Bu nedenle, tüketici farkındalığının artırılması, endüstri-kamu-tüketici arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi ve etkin yaptırımların hayata geçirilmesi ile gıda sahtekârlığı azaltabilir, tüketici güveni artırılabilir ve gıda sistemi daha güvenli hale getirilebilir.
