Glutamat ve GABA (gama-aminobutirik asit), bütünsel olarak ilişkili iki nörotransmitterdir. Beynimizdeki kimyasal haberciler…Glutamat, ana uyarıcı… GABA, ana baskılayıcı…
Gutamat insan beyninin gelişimi ve sağlıklı beyin fonksiyonları için kritik role sahiptir. Ancak yüksek doz zehir olabilir…
GABA normalde beyin aktivitesini yavaşlatır ve rahatlamayı sağlar.
Yani glutamat beyinin gaz pedalı iken GABA fren pedalıdır.
Ruhsal bozukluklar, uyku, odaklanma ve enerji ile ilgili sorunlar yaşıyorsanız, glutamat seviyeniz yüksek… Kolayca strese giriyor, bunalıyor ve fazla uyarılmış hissediyorsanız GABA seviyeniz çok düşük olabilir.
Ayrıca glutamat sistemi fonksiyon bozukluğu; anksiyete ve depresyon gibi psikolojik bozuklukların yanı sıra alzheimer ve amyotrofik lateral skleroz (ALS) gibi nörodejeneratif hastalıklarla ilişkilendirilmiştir.
Gıdalarda glutamat
Glutamat, doğal olarak bulunduğu gıdalarda bağlı, sonradan katdığı gıdalarda ise serbest olarak bulunur.
Bağlı glutamat yavaşça emilir ancak serbest glutamat hızla sindirilir ve kan dolaşımında ani yükselmelere neden olur.
Glutamat denilince ilk akla gelen, Çin tuzu olarak da adlandırılan monosodyum glutamattır (MSG). Saf ve serbest glutamattır… yiyeceklere umami tat verir.
Özellikle hazır çorbalar, çeşniler, baharat harçları, buyyonlar, atıştırmalıklar, cipsler ve vejeteryan diyetlerindeki rafine soya ürünleri gibi tuzlu yiyeceklerde bulunur.
Sağlıklı bireylerde MSG’nin beyin glutamat seviyesini etkilemediği görülmüş olsa da kan-beyin bariyeri tehlikesi, MSG alerjisi/duyarlılığı ve GAD enzimine (glutamat dekarboksilaz) otoimmün reaksiyonu bulunan kişilerde olumsuz etkiler görülebilir.
Bu kişilerin MSG’den kaçınması ve glutamatlı gıda tüketimini en aza indirmesi yerinde olacaktır.
Doğal tavsiyeler
Fiziksel aktivitenin yanı sıra;
Taurin, beyni toksik glutamat seviyelerine karşı korur. En iyi besin kaynakları hindi eti (esmer bölümleri) ve su ürünleridir (kabuklu deniz ürünleri).
Zencefil, beyni glutamatın neden olduğu eksitotoksisiteden korur.
C vitamini, glutamat salınımını kontrol eden ve toksisitesine karşı önemli bir koruma sağlayan reseptörleri korur.
Koenzim Q10, güçlü anti-glutamat özelliği sahiptir. Beyin hücrelerini serbest radikal hasarlarından koruyan bir antioksidandır.
L-teanin, çayda bulunan rahatlatıcı bileşiktir ve GABA üretimini uyarır.
B6 vitamini, glutamattan GABA sentezlenmesi için gereklidir. Yetersizliği glutamat birikimine yol açar.
Melisa, papatya ve kediotu çayları GABA’yı artıran takviyelerdir.
Probiyotik bakteriler, nörotransmiterlerin üretimine yardımcı olur ve bağırsak-beyin arasındaki iletişimi kolaylaştırır. Probiyotik ürünler, yoğurt, kefir, pastörize edilmemiş turşu gibi fermente yiyeceklerden bu faydalar elde edelebilir.
