İdeolojiler, fikirler değil duygular üzerine inşa edilir. Bir duyguya bir akıl elbisesi giydirilir ve ideoloji oluşur. Komünizmin ruh kökü hınç ve hasettir. Liberalizmin ruh kökü macera tutkusu, tatminsizlik ve cesarettir. Batıda sosyalizmin ruh kökü merhamet ve cesaret iken, Türk sosyalizminin ruh kökü ağırlıklı olarak hasettir. Türkiye’de sosyalizm yanlış ruh kökleri üzerine oturtulmuş, bu yüzden de sosyalizm fikri, Anadolu insanının adalet-merhamet ekseninde pişirilmiş irfan dünyasına ulaşamamıştır. Türk sosyalizmi, Anadolu insanının, duygu kökünü ıskaladığı için yerlileşememiş, gariban halk yığınları bu sosyalistlerin ayartıcı söylemlerine rağbet etmemiştir. Bu durum sosyalist örgütler ve düşünürler tarafından halkın aptallığı ile izah edilmeye çalışılsa da esasen var olan kök; duygu uyuşmazlığıdır. Kapitalizm en evrensel ideolojidir tüm dünyada, ruh kökü kibir ve bencilliktir. Muhafazakârlığın her türünün kökü vefa ve korku karmasından oluşurken, milliyetçiliğin ruh kökü korku ve sadakattir. Bidayetinde de, nihayetinde de Kemalizm karmaşık duyguların eseridir. Yaşadığı gel gitler zaman zaman bir duygunun, zaman zaman diğerinin öne çıkmasına bağlıdır. Kemalizm’in ilk evresinde vatanseverlikle hırs, umut ile şaşkınlık, aidiyet ile suçluluk duygusu iç içe geçmiştir. 28 Şubat ideolojisi olan Yeni Kemalizm’in duygu kökü ise vefa (Cumhuriyet değerlerine, Mustafa Kemal’e), korku (iktidar kaybı), küçümseme (sıradan halk), kibir (kurucu ideoloji söylemi), özlem (M. Kemalli yıllar), kıskançlıkla (yeni toplumsal katmanların zenginlik ve iktidarına) ve melankoli ile yoğrulduğunu söyleyebiliriz. Bu nedenle 28 Şubat sürecinde, “Tehlikenin farkında mısınız?” şeklindeki korku hikâyeleri ve cipe binen türbanlı kadın resimleri yan yana getirilerek ifade edilmiştir.
İdeolojilerin Ruh Kökleri Üzerinden Parti Analizleri /CHP Analizi
İdeolojilerden işin pratiği olan partilere doğru analizimizi devam ettirelim. Eskiden yeniye doğru bir sıralamayla ana akım partileri ele alalım. Yazı serimizin ilerleyen bölümlerinde bu partilerin ekonomi hakkındaki tezlerinin ruh köklerine bakacağız. C.H.P’nin ruh haritası ile yola koyulalım.
CHP’nin temel ideolojisi Kemalizm’dir. Fakat bunun yanı sıra sosyalist, sosyal demokrat vb. sol; hatta liberal, kapitalist ideolojiler de CHP’nin ruh dünyasına sızabilmektedir. Bu sebeple CHP karmaşık bir ruhsal gerilimlerle de sık sık karşı karşıya kalabilmektedir. CHP’nin karmaşık ruh haritasının temel ögelerini, bir metin içinde şöyle sıralayabiliriz: Rakiplerini küçümseme ve aşağılama, başarılarına duyulan kıskançlık, AK Parti’nin temsil ettiği duygu ve değerlere karşı nefret ve düşmanlık, iktidar imkânının kaybolmasının getirdiği hayal kırıklığı, hayal kırıklığının ürettiği kaygı ve umutsuzluk, umutsuzluk sonucu oluşan histeri, CHP ile duyulan gurur, halkın CHP’yi takdir etmemesinin getirdiği öfke, öfkenin yansıması olarak hışım, tek partili yıllara duyulan özlem, özlemin derinleşmesi ile oluşan melankoli, Atatürk’e duyulan vefa, başkalarının vefa göstermemesi haline içerleme, kendilerini anlamadığını düşündükleri kitleden iğrenme, onlara duyulan kızgınlık, kızgınlığın kronikleşmesiyle ortaya çıkan şiddet.
