Evlilik birliği içinde eşlerin birlikte yaşadığı konuta aile konutu denir. Aile konutu şerhi ise eşlerden birinin diğerinin izni olmadan konut üzerinde satma ya da kiralama gibi bir işlem yapmasını engelleyen bir düzenlemedir.
Aile Konutu, eşlerin yaşamlarını idame ettirmek için oturmak niyetiyle birlikte seçtikleri, müşterek olarak yaşadıkları, fiilen eşler tarafından kullanılan, herkes tarafından bilinen, aile birliğini bir arada tutan, aile konutu niteliği taşıyan bir taşınmazdır.
Aile konutu olarak kullanılan ve eşlerin yaşamını sürdürdüğü yere, konutun tapuda maliki olmayan diğer eş tarafından aile konutu şerhi koyulabilir.
Türk Medeni Kanunu’nun 194. Maddesi’nde düzenlenen aile konutu şerhi; “Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz. Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir. Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden isteyebilir.” Şeklinde düzenlenmiştir.
Aile konutu şerhi nasıl koyulur?
Aile konutu şerhi başvurusu yapıldıktan sonra işlemin gerçekleştirilmesi için ibraz edilmesi gereken belgeler şunlardır;
Aile konutu şerhi başvuru dilekçesi
Evlilik cüzdanı
Başvuran tarafa ait T.C. kimlik numarasının bulunduğu nüfus cüzdanı
Vukuatlı nüfus kayıt örneği
Söz konusu meskenin aile konutu olduğunu gösteren, muhtarlıktan alınacak belge.
Bir taşınmaz üzerine aile konutu şerhi koyulabilmesi için, eşlerden birisinin taşınmazın aile konutu olduğunu gösteren bir belgeyi (aile birliği tarafından kullanıldığını gösterir belgeyi) Tapu ve Kadastro Müdürlüğüne başvurarak şerh koydurması gerekir.
Aile konutu olarak tapuda şerh koydurmak için; aile konutu şerhi talep dilekçesi, eşlerin evlilik cüzdanı, nüfus kayıt örneği, nüfus cüzdanı ve şerh koydurulmak istenen mecurun aile konutu olarak kullanıldığını içerir muhtarlıktan alınmış belge ile şerh koyulabilir.
Aile konutu şerhi nasıl kaldırılır?
Eğer eşlerce müştereken kullanılan taşınmaz aile konutu vasfını yitirirse ve yine eşler tarafından yeni bir aile konutu edinilirse aile konutu şerhi kaldırılabilir ancak aile konutu şerhinin terkini bu yolla yapılacaksa malik olan eş, tapudaki şerhin terkinini tapu müdürlüğünden talep edilir. Söz konusu şerh, diğer eşin istemi ile koyulmuşsa, bu eş de şerhin kaldırılmasını isteyebilir. Mahkeme kararı ile konulan aile konutu şerhinin yine mahkeme kararı ile kaldırılması gibi bir zorunluluk da yoktur.
Aile konutu şerhinin kaldırılmasını isteyen eşlerin şerhin terkini davası açmaları gerekir. Açılan davada, eşler tarafından kullanıldığı iddia edilen taşınmazın aslında aile konutu niteliğine hiç sahip olmaması, aile konutu niteliğinin sonlandığının ispati gereklidir. Tapuda kayıtlı olan taşınmazın sahibinin aile konutu şerhinin kaldırılmasını dava yolu ile istemesi, bu şerhin kaldırılması için tek başına yeterli değildir.
Aile konutu şerhinin kaldırılması için; eşlerin boşanması, evliliğin iptali, eşlerden birinin ölümü, aile konutu şerhini koyduran ve tapuda malik olmayan eşin talebi gereklidir.
Bir konut üzerine eşler tarafından aile konutu şerhi koyulmamış olması durumunda eğer bu taşınmaz satılırsa, tapu iptal davası ile tapu kaydı eski hale getirilebilir.
Netice olarak aile konutu şerhi müşterek bir şekilde yaşamını sürdüren eşler için, tapu maliki olmayan diğer eşe verilmiş ve tapu sahibi eşin taşınmazı tek başına satması, kiralaması gibi tasarruflarını engelleyen bir haktır. Tapuya şerh düşülerek yapılan aile konutu şerhi işlemi, tapu maliki olmayan eşi de koruma altına alarak, özellikle de boşanma davalarında, eşlerin birlikte kullandıkları konut üzerindeki haklarını da korumaktadır.
