4857 Sayılı İş Kanunu tarafından tanınmış hak olan, çalışanların çeşitli sebeplerle kullandığı izinlerdir. Yıllık izin dışında kullanılan mazeret izni işçilerin kamu kurumlarında yer alan idari izinle karıştırılmamalıdır. İşçilerin, yasada ya da iş sözleşmelerinde yer almayan gerekçelerle aldıkları ücretli izinler idari izinlerdir. İdari izinler sadece kamu kurumlarında geçerli olsa da, işverenin işçiye gönüllü olarak verdiği ücretli izinlerde idari izin olarak tanımlanır.
MAZERET İZNİ HANGİ DURUMLARDA ALINIR?
4857 Sayılı İş Kanunu’na göre mazeret izni çalışanın;
– Evlenmesi durumunda 3 gün,
– Evlat edinmesi durumunda 3 gün,
– Anne veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde 3 gün,
– Eşinin doğum yapması hâlinde ise 5 gün,
– En en az %70 oranında engelli veya sürekli hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, 1 yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde 10 güne kadar ücretli izindir.
Ücretli mazeret izinlerinde ücret bazı durumlarda işveren tarafından ödenirken bazı durumlarda SGK tarafından ödenir. Kanunda doğrudan mazeret izni başlığı altında sayılmamakla birlikte hamilelikte periyodik kontroller için verilen izinler, doğumdan sonraki bir yıl içinde günde 1,5 saat verilen süt izni de ücretli mazeret izni niteliğindedir. Bahsedilen bu izinler ücreti işveren tarafından karşılanan mazeret izinleridir.
Ücreti SGK tarafından karşılanan mazeret izinleri ise, hekim raporu ile verilen iki günü aşan hastalık dinlenme izinleri, tekil gebelikte 16 haftalık, çoğul gebelikte 18 haftalık doğum izni, doğum izninden sonra kullanılabilen yarım günlük izinler ve evlat edinme halinde verilen 8 haftalık izindir. Bu izinler de mazeret izni niteliğindedir. Bu izinlerde çalışan doğrudan ücret almamakta, mazeretine bağlı olarak SGK’dan ödenek almaktadır.
ÜCRETSİZ MAZERET İZNİ
Mazeret izinleri ücretli olabileceği gibi ücretsiz de olabilmektedir. Genel olarak ücretsiz izinlerde ancak işveren ile işçinin anlaşması halinde yürürlüğe konulabilecektir. İstisnası ise; kadın çalışana doğum izninden sonra yazılı talepte bulunması halinde kullandırılan 6 aya kadar ücretsiz izin ve yıllık iznini şehir dışında geçirecek çalışanlara talep etmeleri halinde verilmesi zorunlu olan dört güne kadar yol iznidir. Bu durumlar dışında tek taraflı ücretsiz izin uygulaması mümkün değildir. Çalışan işverenden onay almadan ücretsiz izin kullanmak suretiyle işe gelmezse, bu durum mazeretsiz devamsızlık oluşturacak ve iş sözleşmesinin tazminatsız feshine yol açabilecektir.
Mazeret izni başlığı altında sayılan izinlerde, izni doğuran olay ile iznin bağlantısını koparmayacak kadar süre geçmiş olması da işçinin izin kullanmasına engel olmayacaktır. Arada makul süre olması önemlidir.
Son söz: Çalışanların karşılaştığı olağanüstü durumlara karşı ücretli izin ile sosyal anlamda kanun koyucu tarafından korunmuşlardır. Bu izinleri kullanırken suiistimale mahal verecek davranışlar sergilememiz halinde müeyyideler ile karşılaşma durumu da söz konusu olabilmektedir.
