Fazla mesaiye işçinin onayı
Fazla mesai; İş Kanun’unda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmaları ifade etmektedir. Yani İş Kanununa tabi bir işyerinde haftalık çalışma süresi 45 saati aşması durumunda burada fazla çalışma yapılıyor anlamına gelmektedir. Peki işveren işçisini işyerinde istediği zaman fazla çalışmaya zorlayabilir mi? İşveren fazla çalışma için işçinin onayını almalı mıdır?
İş mevzuatına göre fazla mesai yaptırmak isteyen işverenin, istisnalar hariç işçiden yazılı onay alması gerekir, eğer işçinin onayını almadan işçiyi fazla mesai yapmaya zorlarsa işçi için fesih hakkı doğar.
Onay alınmalıdır
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onay aranmaz.
Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir.
Fazla mesai yaptırabilmek için işverenin işçiden onay alması gerekmeyen istisnai durumlar ise zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılacak fazla mesailer için geçerli olup, bunlar İş Kanununun “Zorunlu nedenlerle fazla çalışma” başlıklı 42’nci maddesinde ve “Olağanüstü hallerde fazla çalışma” başlıklı 43’üncü maddesinde belirtilmiştir.
Zorunlu nedenler
Gerek bir arıza sırasında, gerek bir arızanın mümkün görülmesi halinde yahut makineler veya araç ve gereç için hemen yapılması gerekli acele işlerde yahut zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkmasında, işyerinin normal çalışmasını sağlayacak dereceyi aşmamak koşulu ile işçilerin hepsi veya bir kısmına fazla mesai yaptırılabilir. Bu durumda fazla çalışma yapan işçilere uygun bir dinlenme süresi verilmesi zorunludur. Ayrıca bu şekilde işçiye yaptırılacak her bir saatlik fazla mesai için de normal saatlik ücretin bir buçuk katı fazla mesai ücreti ödenir.
Olağanüstü haller
Seferberlik sırasında ve bu süreyi aşmamak şartıyla yurt savunmasının gereklerini karşılayan işyerlerinde fazla mesaiye lüzum görülürse, işlerin çeşidine ve ihtiyacın derecesine göre Cumhurbaşkanı günlük çalışma süresini, işçinin en çok çalışma gücüne çıkarabilir. Bu şeklide işçiye yaptırılacak her bir saatlik fazla mesai için de normal saatlik ücretin bir buçuk katı fazla mesai ücreti ödenir.
Fazla Mesai halinde ödenecek ücretin belirlenmesinde kanun koyucu bir sınır belirlemiştir. İşyerinde uygulanan bir toplu iş sözleşmesinin varlığı halinde toplu iş sözleşmesi uyarınca ödenmesi gerekir.
Son Söz: Kanun koyucu bir sosyal denge gözeterek fazla mesai yapılması halinde ancak işçinin onayı ile mümkün olacağı hükmünü getirmiştir. Çalışanların çalışma hayatının birer paydaşı olarak kendi iradeleri ile çalışmaları sonucunda maksimum faydayı elde edileceği unutulmamalıdır.
