DEMET İLCE / MUHABİR
Dünyanın dört bir yanındaki insanlar genel olarak daha uzun yaşıyor. Yeni araştırmalar aynı zamanda erkek ve kadınların yaşam süreleri arasındaki farkın da azaldığını gösteriyor.
190'dan fazla ülkede yapılan çalışma, dünya çapında bu eğilimleri belirledi. Kuzey Amerika, Avrupa, Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda dahil olmak üzere en iyi sonuçlara sahip ülke kümesine yakından bakıldığında, kadınların ortalama yaşam beklentisi 1990'da 77,17 yılken, erkeklerin ortalama yaşam beklentisi 72,23'tü. 2010 yılında bu yaşam beklentisi kadınlarda 83,10'a, erkeklerde ise 78,37'ye yükseldi. Böylece yaşam süresi farkı yaklaşık 0,2 yıl kadar biraz daraldı.
İspanya'daki Alcalá Üniversitesi'nde ekonomi ve işletme yönetimi profesörü olan çalışmanın ilk yazarı David Atance, cinsiyetler arasındaki yaşam süresi farkının daraldığını, çünkü erkeklerin yaşam sürelerinin artık kadınların yaşam sürelerinden daha hızlı uzadığını söyledi. "Kadınlar arasında ölüm oranının azalması veya başka bir deyişle uzun ömürlülüğün artış hızı yavaşladı." dedi.
Araştırmacılar, dünya çapında ortalama yaşam süresinin 2030 yılında kadınlarda 86,54, erkeklerde ise 83,13 yıl olacağını tahmin ediyor.
Kaliforniya Üniversitesi, San Francisco Tıp Fakültesi'nden doktor Dr. Brandon Yan, "Bu çalışma, küresel yaşam beklentisinde bir artış ve cinsiyet farkının zaman içinde daralmasını öneren epidemiyolojik eğilimlerle tutarlıdır" dedi.
Geçmiş araştırmalar, Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, 2000 ile 2019 yılları arasında dünya çapında yaşam beklentisinin 2000'de 66,8'den 2019'da 73,4'e çıktığını gösteriyor. 2022 yılında yapılan bir araştırma ise 1998 ile 2016 yılları arasında 10 ülkede kadın ve erkekler arasındaki ortalama yaşam süresi farkının daraldığını ortaya çıkardı. Yani küresel düzeyde aynı eğilimler devam ediyor gibi görünüyor.
Ancak Yan, geçtiğimiz yıl Amerika Birleşik Devletleri'nde cinsiyete bağlı yaşam süresi farkıyla ilgili bir rapor yayınladı ve küresel verilerin aksine, fark ülke içinde genişliyor gibi görünüyor. Amerikalı erkek ve kadınların yaşama süreleri arasındaki fark 2010'da 4,8 yıldan 2021'de 5,8 yıla çıktı.
Atance, yaptığı açıklamada, 17 Ocak Çarşamba günü PLOS One dergisinde yayınlanan yeni küresel araştırma için araştırmacıların farklı ülkelerdeki ölüm oranlarındaki eğilimleri takip ettiğini ve hangi yerlerin zaman içinde aynı eğilimleri gösterdiğini belirlediğini söyledi.
Veriler, farklı yaşlardaki ve farklı ülkelerden insanlar için yaşam beklentisi ve ölüm verilerini içeren Birleşmiş Milletler Nüfus Bölümü'nden geldi. Ekip, 1990'dan 2020'ye kadar olan verileri inceledi ve dünya genelindeki 194 ülkeyi, ölümle ilgili dokuz göstergedeki benzerliklerine göre kümeler halinde gruplandırdı.
Bu göstergeler vatandaşların doğumda ve 65 yaşında ortalama yaşam süresinin yanı sıra modal ölüm yaşını veya insanlar arasında belirli yaşlarda meydana gelen genel ölüm sayısını içeriyordu. Bu veriler, ülkeleri büyük ölçüde beş kıtayla ilişkili olan beş kümeye veya "yakınsama kulüplerine" ayırdı.
Atance, "Her bir yakınsama grubundaki ülkeler giderek daha fazla benzer hale geliyor çünkü daha benzer ölümlülük süresi göstergeleri sunuyorlar" dedi. Ekibin analizlerine göre, zaman geçtikçe her kümedeki ülkeler arasındaki farkların azaldığını da sözlerine ekledi.
Özellikle, yakınsama kulüpleri arasında, öncelikle Afrika'yı kapsayan kulüp, ölüm göstergelerinde en önemli iyileşmeyi sağladı. Yazarlar raporlarında bunun muhtemelen HIV kriziyle mücadelede kaydedilen ilerlemeleri ve kıtadaki çeşitli çatışmaların sona ermesini yansıttığını yazdı.
Atance, 2000'li yıllardan bu yana verilerin erkek-kadın yaşam süresi farkının daraldığını öne sürdüğünü, yeni çalışmanın da bunu doğruladığını ve ayrıca farkın daralmaya devam edeceğini öne sürdüğünü söyledi. Ekip, gelecekteki modeller hakkında tahminlerde bulunmak için mevcut verilerden yararlanarak bu sonuca varmayı başardı. Yaşam süresi açığındaki azalmaların ve yaşam beklentisindeki genel artışın 2030 yılında da devam edeceğini öngördüler.
Bu eğilimlere rağmen kadınların ortalama yaşam beklentisi hâlâ erkeklerden daha uzun. Atance, "Ve tahminlerin gösterdiği gibi, bu fark kısalsa bile gelecekte de devam etmesi mümkün." dedi.
Bunun nedeni kısmen, birçok erkeğin yaşla birlikte hücrelerinin bir kısmındaki Y kromozomlarını kaybetmesidir. Atance, bu kromozom kaybının yaşa bağlı hastalık ve ölümle bağlantılı olduğunu ve araştırmacılar tarafından erkeklerin kadınlardan daha genç ölme eğiliminin olası bir nedeni olarak gösterildiğini belirtti.