Tütünün bir değişik versiyonu elektronik sigara kullanımında artış sürüyor. Daha az zararlı olduğu düşünülen elektronik sigara aslında sanıldığı kadar masum değil. Özellikle sigarayı bırakmaya çalışanların kendini yavaş yavaş alıştırmak için tükettiği elektronik sigara aslında bağımlılığa yol açıyor. Konuyla ilgili Prof. Dr. Tacettin İnandı, Diriliş Postası’na açıklamalarda bulundu.

DEMET İLCE / RÖPORTAJ

Elektronik sigara, nikotin içermediği düşünüldüğü için özellikle gençlerin tercihleri arasında. Özellikle Türkiye’de artık tütünden çok elektronik sigara tüketenlerin sayısında artış yaşanıyor. Tüketiciler, elektronik sigaranın ne kadar zararlı olduğunu bilmeden tüketiyor. Fakat araştırmalar nikotinsiz olduğu iddia edilen bazı ürünlerin nikotin içerdiğini ortaya çıkardı.

Tütünden uzaklaşmak ya da sigarayı bırakmak isteyenlerin kendini yavaş yavaş bağımlılıktan koparmak için tükettiği elektronik sigara, sanıldığı kadar masum mu, ne gibi bilinmeyen zararları var?

Elektronik sigaralar (veya e-sigaralar), elektronik nikotin dağıtım sistemlerinin (ENDS) ve elektronik nikotin olmayan dağıtım sistemlerinin (ENNDS) yaygın biçimidir. Değişen miktarlarda nikotin ve zararlı duman içerir. E-sigara dumanı hem kullanıcılara hem de dumana maruz kalan kullanıcı olmayanlara zararlı nikotin ve diğer toksik maddeleri içerir. Nikotinsiz olduğu iddia edilen (ENNDS) bazı ürünlerin nikotin içerdiği tespit edilmiştir.

Çocuklarda ve ergenlerde nikotin tüketiminin beyin gelişimi üzerinde zararlı etkileri vardır; beyin gelişiminde uzun vadeli sonuçlara yol açar ve potansiyel olarak öğrenme ve anksiyete bozukluklarına yol açar. Kanıtlar bu ürünlerin sağlığa zararlı olduğunu ve güvenli olmadığını ortaya koyuyor.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, bildirilen e-sigara kullanımı ile ilişkili gizemli akciğer hasarı (EVALI: E-cigarette or VAping product use–associated Lung Injury) için yoğun şekilde çalışmaya başladı. EVALI çoklu organ tutulumu yapan bir hastalıktır. CDC’ye 50 eyaletten, Columbia Bölgesi, Porto Riko ve ABD Virgin Adaları da dahil olmak üzere 2602 EVALI vakası bildirilmiş ve 57 ölüm teyit edilmişti.

Üstelik bunları kullanmanın veya bunlara maruz kalmanın uzun vadeli etkileri konusunda yeterli veri de henüz yoktur. Son zamanlarda yapılan bazı çalışmalar, e-sigara kullanımının kalp hastalığı ve akciğer bozuklukları riskini artırabileceğini öne sürüyor. Hamile kadınlarda nikotin maruziyeti bebeğin beyin gelişimi üzerinde benzer sonuçlara yol açabilir.

E-sigara kullanımı ayrıca sigara içmeyenleri ve çevredekileri nikotin ve diğer zararlı kimyasallara maruz bırakabilir.

Elektronik dağıtım sistemleri, patlamalardan veya arızalardan kaynaklanan yanıklar da dahil olmak üzere bir dizi fiziksel yaralanmayla da ilişkilendirilmiştir.

Çocukların yanlışlıkla e-sigara sıvılarına maruz kalması, cihazların sızıntı yapması veya çocukların zehirli e-sıvıyı yutması nedeniyle ciddi riskler oluşturur.

Elektronik sigara, sigarayı bırakmak isteyen kişiler tarafından ne yazık ki farkında olmadan, sanki bir sigara bırakma yöntemi gibi kullanılmaktadır. Elektronik sigara pil ile çalışır ve nikotin içerir. Nikotin alımının sürmesinin sonucu, nikotin bağımlılığı devam etmektedir. E-sigaranın sigara bırakma olduğu yönünde bilimsel kanıt yoktur.

Ek olarak nikotinin, başta kalp-damar sistemi olmak üzere vücut üzerindeki etkileri de sürmektedir. Ayrıca, elektronik sigara içildiğinde akciğerlere çekilen bir buhar açığa çıkmaktadır.

Bütün bunlara ek olarak elektronik sigaranın kamuya açık kapalı alanlarda kullanımı olağan tütün kontrolü denetimlerini sekteye uğratabilmektedir.

Özetle,  e-sigaranın hem güvenlik sorunları hem de sağlık açısından bilinen bazı zararlarına yönelik önemli kanıtlar mevcuttur. Ancak bunlar henüz yakın dönem bilinen zararlı etkilerdir, uzun dönem etkileri bilinmemektedir. Tütünün zararlı etkileri yüzlerce yıl geçtikten sonra anlaşılabilmişti. E-sigara bilimsel olarak kanıtlanmış bir sigara bırakma yöntemi de değildir.

Yıllara göre bakıldığında tahmini elektronik sigara kullanımı oranı nedir?

Günümüzde 100’den fazla marka ile satışları artarak devam etmektedir, 2010 yılında 750,000, 2011'de iki katından fazla artarak 2.5 milyon, 2012'de 3.5 milyon e-sigara satışı gerçekleşmiş olup her yıl bu sayıların artarak devam ettiği bildirilmektedir.

Gençlerdeki e-sigara salgının tarihi çok yakın bir geçmişe dayanmaktadır. 2011-2015 yılları arasında ABD ortaokul ve lise öğrencileri arasında e-sigara kullanımı % 900 artış göstermiş durumdadır. 2016 yılında düzenlenen büyük kampanyalar sayesinde kullanım oranı bir miktar gerilemesine karşın 2017-2018 aralığında tekrar sıçrayışa geçmiştir. 2019 itibariyle ABD’de 5,2 milyondan fazla genç (lise öğrencilerinin % 27,5'i ve ortaokul öğrencilerinin % 10,5'i) e-sigara kullanımı bildirmektedir. Yetişkinlerde durum ise % 8,1 oranında kullanım oranı ile (8,1 milyon kişiyle) devam etmekteydi. 18-24 yaş arasındaki yetişkinlerin kullanımı ise % 7,6 (2,1 milyon) düzeyindeydi. Gençlerdeki yüksek kullanım oranı tat, renk, koku ve USB benzeri küçük yapılarıyla saklama kolaylığından kaynaklanıyordu.

Yeni nesil Pod Mod’lar yüksek seviyelerdeki nikotin oranlarıyla daha fazla bağımlılığa yol açmaktadır. Pod’larda kullanılan nikotin tuzları, 20 adet sigaraya eş durumdadır. Nikotin beyin gelişimine zarar verebileceğinden ve yüksek oranda bağımlılık yapmasından dolayı gençlerdeki kullanımı endişe konusudur.

E-sigara kullanımı artmaktadır, bu konunun izlenmesi ve kontrol altına alınabilmesi için merkezi otorite, yerel yönetimler ve sivil toplumun işbirliğine ihtiyaç vardır. Kamu politikaları yetersiz kalmış, son yıllarda sadece e-sigara değil tüm tütün kullanım türü artmıştır. Mevcut uygulamalarda uzmanlık derneklerinin desteğini alınmamaktadır ve destek vermek isteyen uzmanlık derneklerinin önünde önemli zorluklar mevcuttur.

Günde ne kadar elektronik sigara içilmeli? Normal sigaraya göre kullanımı basit olduğundan daha fazla tüketen insanlar var çünkü.

Eğer önceden günde ortalama 10 adet sigara dalı tüketiyorsanız bu hazne size günlük yeterli olacaktır. Bu haznenin dışında tüketim yapmamaya özen gösteriniz. Eğer günlük bir veya daha fazla sigara paketi bitiriyorsanız toplamda 2 hazneden ortalama 4 ml e likit tüketimi sizler için yeterli olacaktır.

Türünde etken madde nikotindir, kişinin nikotin ihtiyacına göre her iki ürünün kullanımından da birbirine yakın miktarda nikotin alacaktır. Ancak nikotin miktarında e-sigarada kullanılan düzeneğin rolü de önemlidir.

Elektronik sigara nargile görevi mi görüyor?

Çalışma mantıklarına baktığımızda bazı yönlerle benzemekle birlikte çok daha farklı yönlerinin olduğunu da rahatlıkla görebilir. Nargilede tütün ürünü genellikle meyve aromaları ile karıştırılıp kömürde yakılması ortaya çıkan dumanın bir sudan geçirilmesinden sonra solunmasına dayanır. E-sigarada nikotin içeren sıvıların ısıtılarak dumana dönüşmesi söz konusudur.

Her iki tütün ürünü de sağlık açısından zararlı ve tehlikelidir.

Tütünle mücadele zordur, kamu politikalarının oluşturulması gerekir. Oluşturulan kamu politikalarının uygulanması, kurum politikaları oluşturulması ve uygulanması ve savunulması gibi çabalar öncelikle ele alınmalıdır.

Nargile, e-sigara ve genel olarak tütün ürünlerinin kullanımı azalma eğiliminden çıkmış tam tersine artma eğilimine girmiştir. Tütün kullanım oranı % 27 ye kadar düştükten sonra artmış 2016 da % 32’ye yükselmiştir.

Tek başına merkezi otoritenin üstesinden kolaylıkla gelebileceği bir konu değildir. O nedenle sürece uzmanlık dernekleri, sivil toplum ve yerel yönetimler dahil edilmelidir.