DEMET İLCE / MUHABİR
" Plasebo etkisi " nin etkisi altında insanlar, şeker hapı gibi aktif madde içermeyen sahte bir tedavi gördükten sonra gizemli bir şekilde sağlıklarının iyileştiğini görüyorlar. Peki plasebo etkisine tam olarak ne sebep oluyor?
Bu fenomen, kişi plasebo aldığında tetiklenen beyin ve sinir sistemindeki hem psikolojik faktörlere hem de fizyolojik değişikliklere bağlanabilir. Ancak beyin dışındaki diğer faktörler de işin içinde olabilir. Bazı durumlarda, insanların semptomları, gerçek bir tedavi veya plasebo almalarına bakılmaksızın iyileşebilir ve bu değişikliği basitçe müdahaleye bağlarlar.
Plasebo etkisini anlamak için önce onu tanımlamamız gerekir. McGill Bilim ve Toplum Ofisi'nde tıp doktoru olan Dr. Christopher Labos, insanların genellikle "plasebo"yu, bir hastayı sağlığının iyileştiğini düşünmesi için kasıtlı olarak kandırmak amacıyla bir doktor tarafından verilen sahte ilaç anlamına gelecek şekilde yanlış yorumladığını söyledi. "İşe yaramadığını bildiğiniz bir şeyi bilerek reçete yazamazsınız" dedi.
Araştırmacılar plasebodan bahsettiğinde, aslında insanlar üzerinde yapılan denemelerde bir karşılaştırma noktası veya "kontrol" olarak kullanılan aktif olmayan bir tedaviyi kastediyorlar.
Labos, "Davadaki insanlar plasebo alma ihtimalinin 50:50 olduğunu biliyor", dolayısıyla ortada bir aldatmaca yok, dedi. Plasebolar önemlidir çünkü onlar olmasaydı bilim insanları test edilen ilacın yararları ile bir hastalığın şiddetindeki doğal dalgalanmalar arasında ayrım yapamazdı.
Labos, "Plasebo etkisi, bir dizi farklı fenomeni özetlemek için kullandığımız bir terimdir" dedi. Bu, Hawthorne etkisi adı verilen ve insanların aldıkları tedaviden bağımsız olarak tıbbi bakıma başvurduktan veya bir deneye katıldıktan sonra kendilerini daha iyi hissetme eğiliminde oldukları psikolojik bir olguyu da içerir. Araştırmalar ayrıca plasebo etkisinin doktorların katılımcılara ne kadar yetkin ve sıcak göründüğüne bağlı olduğunu gösteriyor. Labos, insanların semptomların hafiflemesini beklerlerse plasebo aldıktan sonra farklı davranabileceklerini söyledi.
Sosyal ipuçları ve insanların geçmiş deneyimleri de plaseboya verilen tepkileri etkileyebilir. Labos, deneye katılanlardan birinin sahte ilaç yerine tedavi alabileceğini bilmesi durumunda ağrıya daha iyi dayanabileceğini söyledi; geçmiş deneyimleri onlara tedavinin kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlaması gerektiğini söylüyor ve bu da algılanan deneyimlerini saptırıyor.
Harvard Üniversitesi'nde plasebo araştırmacısı olan Kathryn Hall, "sosyal işaretin acı deneyiminizi değiştirebileceğini" kabul ediyor. Ayrıca bu değişimi destekleyen fizyolojik bir sürecin olması gerektiğini de belirtiyor. Plasebo almak, sinir sistemindeki bir düğmeyi çevirerek sinir ve beyin hücrelerinin uyarana nasıl tepki vereceğini değiştirmelidir.
Hall, beynin insanların ağrı algısını değiştirdiğine, tetiklendikleri bağlama bağlı olarak aynı ağrı sinyallerinin daha fazla veya daha az yoğun hissedilmesine neden olduğuna dair kanıtların altını çizdi. Bir kişiye lidokain içerdiğini düşündüğü bir krem verildiğinde, sadece vazelin kullandığını bildiği duruma kıyasla daha az şiddetli ağrı hissedilebilir.
Araştırmacılar, beynin bilgi işlem merkezi olan prefrontal korteksin, insanlar plasebo etkisi altındayken ağrıyı modüle etmek için yukarıdan aşağıya bir yaklaşım benimsediğini buldu. Bu beyin bölgesi vücudun ağrı eşiğini yükseltebilir, böylece katılımcıların almayı beklediği ağrının giderilmesine katkıda bulunabilir.
Hall, genetiğin insanların plasebo etkisini yaşama olasılığını nasıl şekillendirebileceğini araştırdı. Nörolojik yolların aktivitesini kontrol eden genlere odaklanıyor.
Örneğin ekibi, mutasyona uğradığında plasebo etkisini artırabilecek bir enzimin yerini belirledi. Katekol-O-metiltransferaz (COMT) adı verilen bu enzim, kimyasal haberci dopaminin nöronlar arasındaki boşluklardan uzaklaştırılmasına yardımcı olur. Bazı insanlar, dopamini etkili bir şekilde temizlemeyen bir COMT formuna sahiptir ve plaseboya, etkili COMT'ye sahip insanlardan daha fazla yanıt verirler. Bu, bu dopamin sinyalinin plasebo etkisini artırabileceğini gösteriyor.
Diğer faktörler plasebo etkisine katkıda bulunabilir. Labos, bazı hastalıkların doğal olarak zamanla azalabileceğini ve bu iyileşmeyi plasebonun veya tedavinin vücut üzerindeki etkisine yanlış bağlamanın mümkün olduğunu söyledi.
Sosyal istenirlik yanlılığı aynı zamanda klinik bir araştırmanın sonuçlarını da çarpıtabilir. Labos, "Hastalara anket verdiğinizde, size duymak istediğinizi düşündükleri cevabı verme eğilimindedirler" dedi. Bu nedenle, şeker hapı alan deneme katılımcıları, araştırma ekibini hayal kırıklığına uğratmamak için, farkına varmadan semptomlarını küçümseyebilirler.
Bununla birlikte, plasebo etkisinin altında vücuttaki fizyolojik değişikliklerin yattığı yönündeki kanıtlar artmaya devam ediyor ve Hall, bu etkiyle bağlantılı ek genetik faktörler üzerinde çalışma yapmayı planlıyor. Toplu olarak "plasebo" olarak adlandırılan bu genler, bir gün bilim adamlarının sahte bir hapın vücut üzerinde yaratabileceği gizemli etkilerin ardındaki mekanizmayı açıklığa kavuşturmasına yardımcı olabilir.
