DEMET İLCE / MUHABİR
Dayanıklılık kelimesi kafa karıştırıcı olabilir. Stresle karşılaştığınızda sakin kalmak anlamına mı geliyor? Hızlı bir şekilde geri mi dönüyorsunuz? Zorluklardan mı büyüyorsunuz? Dayanıklılık bir tutum mu, bir karakter özelliği mi, yoksa bir beceri mi? Dayanıklılıkla ilgili yanlış algılamalar insanlara yardım etmek yerine onlara zarar verebilir mi?
Bir cümleyle özetlemek gerekirse: Dayanıklılık, stresi etkili yollarla yönetme yeteneğidir. Bu, doğuştan gelen statik bir nitelik veya nitelik ya da bir tutum seçimi değildir. Bunun yerine, belirli davranışları tekrarlayarak geliştirilebilecek bir dizi beceridir. İnsanları stresle daha etkili bir şekilde başa çıkmaları için dayanıklılığın geliştirilebileceğini biliyoruz.
Ancak fiziksel kondisyonda olduğu gibi, sadece isteyerek daha güçlü karın kaslarına sahip olamazsınız. Bunun yerine karın kaslarınızı güçlendirecek belirli egzersizleri tekrarlamanız gerekir; tek başına niyet bunu yapamaz.
Dayanıklılığı geliştirmek de hemen hemen aynıdır. Fiziksel kondisyon gibi dayanıklılık da tek bir nitelik değil, bir dizi güç ve duruma farklı şekilde katkıda bulunan birçok bileşendir. Örneğin kişi ilişki sorunlarını oldukça iyi halledebilir ancak trafik sıkışıklığının yarattığı stresle baş edemeyebilir.
Dayanıklılığın bazı yapı taşları, daha fazla gelir, eğitim ve destekleyici ortamlara sahip olmak gibi büyük ölçüde kişinin kontrolünün ötesinde olan faktörlerdir. Bunlardan bazıları egzersiz, hobiler, aktiviteler ve yeterli uyku almak gibi günlük yaşamınızda yapabileceğiniz şeylerdir. Destekleyici ilişkileri beslemek, sıkıntıyı tolere etmek ve duyguları düzenlemek için beceriler geliştirmek, meditasyon yapmak, maneviyat veya dini birleştirmek ve daha az özeleştiri, daha fazla öz şefkat uygulamak gibi diğer yönlerin geliştirilmesi daha fazla zaman alabilir.
Dayanıklılık geliştirilebilir
Psikolojik dayanıklılıkla ilgili kafa karıştırıcı çağrışımlar yalnızca bilimsel literatüre ve ruh sağlığı yaklaşımlarına değil aynı zamanda popüler kültüre de yayılmış durumda. Zor deneyimlerin kişiyi dirençli kıldığı fikri yanlıştır veya en azından eksiktir.
COVID-19 salgınının ilk yılında insanların "çocukların dayanıklı" olduğunu iddia ettiğini duyduk. Ancak zor çocukluk deneyimleriyle ilgili en büyük araştırmalardan biri olan ve 1990'larda Kaiser Permanente'de 17.000'den fazla yetişkinle yürütülen Olumsuz Çocukluk Deneyimleri araştırması, çocuklukta yaşanan kümülatif stres etkenlerinin hem zihinsel hem de fiziksel sağlığa zarar verdiğini ortaya koydu. Ayrıca daha fazla stresin daha kötü sonuçları öngördüğünü de buldu.
İnsanların COVID-19 salgını sırasında daha dirençli olmasına aslında ne yardımcı oldu?
Araştırmalar, yukarıda bahsedilen aynı yapı taşlarının insanların pandemiyi daha iyi bir şekilde atlatmasına yardımcı olduğunu gösteriyor. Aynı yapı taşlarının çoğu, insanların işsizlik, kanser, boşanma ve şiddete maruz kalma gibi diğer stresli deneyimlerden sonraki sonuçlarını da iyileştiriyor.
Bütün bunlar, dayanıklılığın belirli davranışları birleştirerek ve sağlıklı ortamlar yaratarak gelişebileceğini söylüyor. İnsanlar genellikle stresten nispeten etkilenmeden kalmanın, yani onu hızla "üstesinden gelmenin" en iyi yol olduğunu varsayarlar. Çoğu durumda böyle olabilir. Örneğin önemli bir toplantıyı unutursanız, "Ah hayır! Derhal özür dilemem ve yeniden randevu almam gerekiyor" yanıtı muhtemelen duvara yumruk atmaktan veya berbat bir insan olduğunuz sonucuna varmaktan daha sağlıklıdır.
Peki ya bir ilişki biterse? Bunu hızlı bir şekilde aşmak her zaman en iyisi midir, yoksa daha uzun bir düşünme ve iyileşme süreci daha derin öğrenme ve büyümeye yol açabilir mi? Dayanıklılık gibi görünen şey aslında duyguları bastırmak, uyuşturmak veya saklamak olabilir. Bu eğilimler daha kötü zihinsel sağlıkla bağlantılıdır.
Dayanıklılık kavramının biraz incelikli olmasının nedeni budur; dirençli görünen bazı insanlar sadece örtbas ediyor veya sağlıksız bir şekilde başa çıkıyor; örneğin zor duygularla başa çıkmak için alkol kullanmak gibi.
Bazen acı verici duygular veya deneyimler kişisel gelişime katkıda bulunur. Travma sonrası büyüme, bazı kişilerin travmadan sonra, özellikle de yukarıda sıralanan dayanıklılık "yapı taşlarından" bazılarını bünyelerinde barındırdıklarında bildirdikleri olumlu değişiklikleri ifade eder. Buna daha iyi ilişkiler, yaşamın daha fazla takdir edilmesi ve gelişmiş manevi veya felsefi anlayış dahildir. Kendinizi her zaman iyi hissetmenizi veya hızla toparlanmanızı beklemek yerine, bazı durumlarda derinden zorlayıcı duyguları deneyimlemenize ve bunun sonucunda ortaya çıkabilecek kişisel gelişime izin vermeniz akıllıca olabilir.
Dayanıklılık her zaman cevap değildir
Dayanıklılık, zihinsel olarak dayanıklı olmaktan veya olayların sizi etkilemesine izin vermemekten daha karmaşıktır. İyi olmadığınızda iyi görünmek için kendinize baskı yapmak (aynı zamanda duygusal mükemmellik olarak da bilinir) işleri daha da kötüleştirebilir ve destek aramanızı engelleyebilir. Bazen iş veya yaşam durumu gibi stresli ortamları değiştirmek, onlara uyum sağlamaktan daha sağlıklı bir seçimdir.
Bu nedenle dayanıklılık yüklü bir terim olabilir. Her ne kadar zorluklarla başa çıkmanın bir yeri olsa da, travmadan sağ kurtulanlar, ırkçılık veya homofobi yaşamış kişiler veya özellikle iklim değişikliğinden etkilenen bölgelerde yaşayanlar ve diğer pek çok kişi için dayanıklılık başarısız oluyor. Bu kelime, zarar verenlerden veya stres kaynaklarını azaltmaya çalışanlardan hesap sorulmasını talep etmek yerine, zımnen statükoyu kabul etmek anlamına geliyor.
Direncin aşırı vurgulanması, buna maruz kalan kişilerin bununla başa çıkabilecek kadar dirençli olduğunu öne sürerek ırksal adaletsizliği güçlendirebilir. Dayanıklılık maskesi takmak veya bir gülümseme takmak zorunda olmak, ırkçılığın yükünü artırabilir ve dayanıklılığı yorucu hale getirebilir. Mikro saldırganlıklara ve diğer ırkçılık biçimlerine sürekli olarak uyum sağlamak zorunda kalmanın zihinsel ve fiziksel bir bedeli vardır, öyle ki ırkçılığa karşı dayanıklılığın bir bedeli vardır.
Dayanıklılığa yönelik herkese uyan tek boyutlu bir yaklaşım, her kişi ve sorun için işe yaramaz. Ancak çoğumuz, destekleyici ilişkiler geliştirmek, fiziksel egzersiz ve kendine şefkat gibi dayanıklılığın bazı yapı taşlarını beslemekten fayda görebiliriz.
Daha dayanıklı olmak bir süreçtir. Kendi bireysel dayanıklılığımızın yapı taşları üzerinde çalışmaktan ve okullarda, iş yerlerinde ve diğer ortamlarda dayanıklılığı daha geniş çapta teşvik eden girişimlerden faydalanabiliriz.
Dayanıklılığı etkileyen faktörlerin sayısı göz korkutucu görünebilir. İşin iyi yanı, sizin için en uygun yaklaşımı belirlemek için dayanıklılık oluşturmanın birçok etkili yolu arasından seçim yapabilmenizdir.
