DEMET İLCE / MUHABİR
Depresyonlu kişiler, hayatlarıyla ilgili belirli anıları hatırlamakta zorlanabilirler; örneğin arkadaşlarıyla bir akşam yemeği partisi ya da en sevdikleri kafeye yapılan ziyaret. Küçük bir deneme, "koku terapisinin" depresyonlu kişilerin erişilmesi zor otobiyografik anıların kilidini açmasına yardımcı olabileceğini öne sürüyor.
JAMA Network Open dergisinde 13 Şubat Salı günü açıklanan deneyde majör depresif bozukluğu olan 32 yetişkin yer aldı ve katılımcıların belirli anıları hatırlamasını sağlamak için kahve telvesi, portakal ve Vicks VapoRub gibi tanıdık kokular kullanıldı. Örneğin, kendisine kahve ikram edilen bir kişi, genellikle ziyaret ettiği yerel kafeyi düşünmek yerine, belirli bir bahar öğleden sonra kardeşiyle latte içmek için buluşmayı düşünebilir.
Önceki çalışmalarda da benzer hafıza testleri denenmişti ancak bunun yerine katılımcılara ipucu olarak kelimeler ve resimler kullanıldı. Bu nedenle, yeni denemede bilim insanları, insanların otobiyografik anılarını canlandırmada bir tür tetikleyicinin daha etkili olup olamayacağını görmek için kokular ve ipuçları olarak kelimeler arasında geçiş yaptı. Katılımcıların kokuyla işaretlendiğinde daha spesifik anıları hatırladıklarını buldular.
Pittsburgh Üniversitesi'nde psikiyatri doçenti olan kıdemli araştırma yazarı Kymberly Young, yaptığı bir açıklamada, "Daha önce kimsenin depresif bireylerde koku ipuçlarını kullanarak anı hatırlamaya bakmayı düşünmemesi benim için şaşırtıcıydı" dedi. Kokuların güçlü, genellikle duygusal anıları, diğer uyaranların mutlaka yapmadığı benzersiz bir şekilde tetiklediği bilinmektedir.
Irvine Kaliforniya Üniversitesi'nde nörobiyoloji ve davranış alanında emekli profesör olan Michael Leon, "Koku alma sistemi, beynin hafıza merkezlerine ve beynin duygusal merkezlerine doğrudan, süper otoyol erişimi olan tek duyusal sistemdir. Oraya ulaşmak için diğer tüm duyuların ara sokakları kullanması gerekiyor." dedi.
Dolayısıyla teoride kokuyu kullanmak, depresyondaki duygusal merkezleri yeniden yapılandırmak ve hatırlamaya yardımcı oldukları anıların kilidini açmak için iyi bir strateji olabilir. Young, "Belleği geliştirirsek, problem çözmeyi, duygu düzenlemeyi ve depresif bireylerin sıklıkla yaşadığı diğer işlevsel sorunları geliştirebiliriz" dedi.
Bunun nedeni, anılar söz konusu olduğunda, depresyonlu kişilerin bireysel olayları geniş kategorilere ayırma ve bu olaylarla bağlantılı duyguları aşırı genelleme yönünde bir önyargıya sahip olmalarıdır. Örneğin, bir kişi "üniversitede geçirdiği zamanı" tek bir kategori olarak hatırlayabilir ve o zamandan bireysel, olumlu anıları çıkaramadan hayatının tüm bölümünü olumsuz olarak resmedebilir.
Bu hafıza önyargısı kişiyi, kırılması zor olan olumsuz düşünce kalıplarına saplanmış halde tutar. Örneğin, kişinin kendisiyle ilgili "Ben başarısızım" gibi olumsuz, aşırı genelleştirilmiş düşünceleri çürütmesini zorlaştırabilir.
Deneme, insanların belirli anıları hatırlamasına yardımcı olarak bu kalıpları bozmayı amaçladı. Çalışma katılımcılarından cam kavanozlardan 24 koku örneğini kokladıktan veya bu kokuları tanımlayan kelimeleri duyduktan sonra olumlu veya olumsuz anılarını hatırlamaları istendi. Kokular lavanta, kimyon, viski, öksürük şurubu ve ayakkabı cilası gibi geniş bir yelpazeyi kapsıyordu.
Çalışmanın yazarları makalede şöyle yazdı:
"Sözlü ipucu durumunda anıların %52'si spesifikti, koku ipucu durumunda ise anıların %68'i spesifikti. Ayrıca, kelimelerle işaret edilen anılarla karşılaştırıldığında, bu AM'lerin hatırlandığında daha uyarıcı ve canlı olarak derecelendirildiğini bulduk."
Ekip, beyindeki önemli bir duygu işleme merkezi olan amigdalanın tedaviye nasıl tepki verdiğini görmek için beyin taramalarının da eklenmesiyle gelecekte denemeler yapmayı planlıyor.
"Bu ilk çalışmanın, sağlıklı kontrol katılımcılarını içeren daha çeşitli örneklerde daha büyük çalışmaları teşvik etmesini umuyoruz.” dediler.
