Stolperstein, Holokost kurbanlarının anısını yaşatmak amacıyla yerleştirilen, 10 cm boyutunda, pirinç plakalı bir beton taş. Taşların üzerine kurbanların isimleri, doğum ve ölüm tarihleri yazılarak son ikamet ettikleri yerin önüne yerleştiriliyor. 1992 yılında Alman sanatçı Gunter Demnig tarafından başlatılan bu proje, Yahudi, Roman, Sinti, engelli bireyler, eşcinseller ve Nazi karşıtı direniş üyelerini anmak için Avrupa genelinde, özellikle de Berlin'de yaygın olarak bulunuyor.
Hollanda’nın Nazi işgalinden kurtuluşunun 80. yılını kutladığı dönemde, ülkenin bazı siyasi tutsaklarının Stolperstein ile anılması konusunda anlaşmazlık çıktı. Bu tartışma, 1942'de Bernburg psikiyatri kliniğinde "deneysel olarak" gazla öldürülen 45 Hollandalı siyasi tutsağı da kapsayan bir anıt dikilip dikilmemesi gerektiği etrafında dönüyor. Haarlem'deki Struikelstenen Vakfı, şu ana kadar sadece Yahudi, Roman ve Sinti Holokost kurbanlarına Stolperstein yerleştirme yetkisine sahip olduğu için bu gruplar dışındaki kurbanların anılması için finansal ve bürokratik engellerle karşılaşılıyor.
Stolperstein Neden Önemli?
Stolperstein'ler, bireysel trajedileri anarken aynı zamanda Holokost’un boyutlarını ve ulusların bu trajedideki sorumluluklarını hatırlatıyor. Bu yeni tartışma, Hollanda'nın Nazi rejimi ile işbirliği yaparak "istenmeyenler" listelerini Nazilere teslim ettiği gerçeğini yeniden gündeme getiriyor. Ayrıca siyasi kurbanların Yahudi kurbanlarla aynı düzeyde saygı görmesi gerektiği fikri üzerinde de görüş ayrılıkları var.
Münih gibi bazı şehirler, Stolperstein'lerin kamuya açık alanlara yerleştirilmesine karşı çıkmış ve daha uygun anıt projelerini tercih etmişlerdir. Münih'teki Yahudi topluluğu başkanı Charlotte Knobloch, taşların kaldırımda yer almasının saygısızlık olduğunu savunmuştu. Benzer şekilde Polonya ve Fransa’daki bazı yerel yetkililer de bu tür anma şekillerinin kendi ülkelerinde uygun olmadığını belirtmişlerdir.
Anlamı Ne?
Stolperstein'ler her ne kadar bazı şehirlerde tepki alsa da, bu taşlar kurbanların isimlerinin unutulmamasını sağlıyor. Talmud'dan bir alıntı yapan sanatçı Gunter Demnig’in dediği gibi: "Bir insan, adı unutulduğunda gerçekten ölür."
