DEMET İLCE / MUHABİR
Yaşanan toprak kayması sonrasında bir yandan göçük altındaki işçilere ulaşılmaya çalışırken, diğer yandan yaşanabilecek tehlikeler tedirginlik oluşturuyor. Siyanür havuzunun kaçak yapmış olması ve heyelana neden olmuş olması ihtimali konuşuluyor. Endişe uyandıran siyanürün sağlığa tehlikelerini sizler için sıraladık…
Siyanür Nedir?
Siyanür, bazı gıdalardaki ve bazı yaygın meyvelerin çekirdekleri ve tohumları da dahil olmak üzere bazı bitkilerdeki doğal maddelerden salınır.
Üretimde siyanür kağıt, tekstil ve plastik yapımında kullanılıyor. Siyanür tuzları metalurjide elektrokaplama, metal temizleme ve cevherden altının çıkarılması için kullanılır. Siyanür gazı, gemilerde ve binalarda zararlıları ve haşereleri yok etmek için kullanılır.
Siyanür, vücudun oksijen kullanma kabiliyetine müdahale eden, vücuda hızla etki eden, potansiyel olarak ölümcül bir kimyasaldır.
Siyanür, hidrojen siyanür (HCN) veya siyanojen klorür (CNCl) gibi renksiz bir gaz veya sıvı olabilir.
Siyanür ayrıca sodyum siyanür (NaCN) veya potasyum siyanür (KCN) gibi kristal (katı) bir formda da olabilir.
Siyanür aynı zamanda AC (hidrojen siyanür için) ve CK (siyanojen klorür için) adlarıyla da bilinir.
Siyanürün bazen “acı badem” kokusu olduğu söylense de her zaman bir koku yaymaz ve bu kokuyu herkes tespit edemez.
İnsanlar Siyanüre Nasıl Maruz Kalabilir?
Siyanürün havaya salınmasından sonra insanlar cilt veya göz teması yoluyla veya siyanür gazını soluyarak (nefes alarak) maruz kalabilirler. Siyanür gazını solumak semptomların en çabuk ortaya çıkmasına neden olur ancak katı veya sıvı siyanürün yutulması da toksik olabilir.
Siyanürün suya salınması sonrasında insanlar suya dokunarak veya içerek maruz kalabilirler.
Suya salınan katı siyanür ayrıca hidrojen siyanür gazı (HCN veya AC) üretebilir ve bu da muhtemelen gazın solunmasına neden olur.
Siyanürle kirlenmiş yiyecek veya içeceklerin yenmesi, içilmesi veya bunlara dokunulması insanları siyanüre maruz bırakabilir. Yiyecek veya içeceklerin kirlenmesi katı formlarda daha olasıdır.
Siyanür gazı en çok gazın sıkışacağı kapalı mekanlarda tehlikelidir.
Siyanür gazı, hava şartlarına bağlı olarak açık alanlarda hızla dağılabiliyor ve bu da açık havada daha az zararlı olmasını sağlıyor.
Hidrojen siyanür (HCN veya AC) gazı havadan hafif olduğundan gaz yükselecektir. Siyanojen Klorür (CNCl veya CK) daha ağırdır ve alçak bölgelere çökerek orada maruz kalma riskini artırır.
Siyanürle Kirlenmiş Gıdalar
Katı, sıvı veya gazla temas etmiş olabilecek cam veya metal (plastik, kağıt veya kumaş kaplar gibi) içinde bulunmayan yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
Gıda, hasar görmemiş, sızdırmaz bir cam veya metal kapta bulunuyorsa, siyanür salınımından etkilenmemelidir. Kullanmadan önce kabın dışını yıkayın.
Yiyeceklerin kokusu, tadı veya olağandışı görünümü varsa, yiyeceği kullanmaktan kaçının.
Yerel yetkililerin talimatlarına uyun.
Siyanüre Maruz Kalmanın Belirtileri
Küçük dozlarda siyanüre maruz kalma sırasında veya hemen sonrasında aşağıdaki belirti ve semptomlar gelişebilir:
Göğüs ağrısı
Göğüste sıkışma
Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
Baş dönmesi
Göz ağrısı
Göz yaşarması
Heyecanlanmak
Nefes almada zorluk
Baş ağrısı
Mide bulantısı
Hızlı veya yavaş kalp atış hızı
Hızlı veya yavaş nefes alma
Huzursuzluk
Nefes darlığı
Kusma
Zayıflık
Hırıltı
Siyanür zehirlenmesinden kaynaklanan semptomlar, büyük miktarda siyanüre maruz kaldığında çok hızlı ilerleyebilir. Herhangi bir yolla (nefes alma, cilt yoluyla emilme, yemek yeme veya içme) büyük miktarda siyanüre maruz kalmak, başka sağlık etkilerine de neden olabilir:
Koma
Ölüm
Yüksek veya düşük tansiyon
Bilinç kaybı
Akciğer hasarı
Nöbetler
Siyanüre Maruz Kalınırsa Ne Yapılmalıdır?
Siyanürün salındığı bölgeden uzaklaşın ve temiz hava soluyun. Varsa yerel acil durum bildirim sisteminizi anladığınızdan emin olun. Talimatlar için acil durum yayınlarına ve yerel yetkililere başvurun.
Siyanür salınımı açık havadaysa içeriye gidin ve bir yere sığının. Kirliliğin içeriye girmediğinden emin olmak için pencerelerin kapalı olduğundan ve havalandırma sistemlerinin kapatıldığından emin olun. Eğer içeriye giremiyorsanız siyanürün salındığı alanı terk edin.
Siyanür salınımı iç mekandaysa binadan çıkın.
Hemen vücudunuzdan çıkarın!
Giysilerin (mücevher ve aksesuarlar dahil) tüm katlarını çıkarmak, sıvıyı kurutmak ve duş almak, siyanürün vücudunuzdan atılmasının en iyi yöntemidir. İdeal olarak, aşağıda açıklandığı gibi hemen veya mümkün olan en kısa sürede soyunun ve duş alın. Tüm katmanları çıkaramıyorsanız, çıkarabildiğiniz kadar çok giysiyi çıkarın.
Giysileri başınızın üzerine çekmekten kaçının. Giysilerinizi başınızın üzerine çekmeniz gerekiyorsa, gözlerinizi ve ağzınızı kapatın ve siyanürün gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza kaçmaması için nefesinizi tutun. Eşyaları belirlenmiş bir alana, tercihen plastik bir torbaya yerleştirin.
Kontakt lens kullanıyorsanız çıkarın ve giysinizin yanına koyun. Kontakt lensleri tekrar takmayın.
Katı siyanürle kirlenmişse bu adımı atlayın ve vücudunuzu bir sonraki maddede anlatıldığı gibi yıkayın. Aksi takdirde, başınız ve saçınızdan başlayarak yüzünüz, elleriniz, vücudunuz, kollarınız, bacaklarınız ve ayaklarınızdan başlayarak vücudunuzun sıvı hissettiğiniz her bölümünü kurulamak için ayrı, kuru, temiz bezler veya kağıt havlular kullanın. Cildinizi 10 saniye boyunca kurulayın, ardından cildinizde veya saçınızda sıvı görebileceğiniz veya hissedebileceğiniz yerleri 10 saniye boyunca ovalayın. Kullanılmış eşyaları yere bırakarak temiz, kuru bezler veya kağıt havlularla kurulamaya ve ovalamaya devam edin. Üzerinizde sıvı hissetmeye devam ederseniz işlemi birkaç kez tekrarlayın. Vücudunuzun her bölgesi için ve işlemi her tekrarladığınızda ayrı bir temiz bez veya kağıt havlu kullanın.
Önce saçınızı, yüzünüzü ve ellerinizi, ardından vücudunuzun geri kalanını yıkayın. Koltuk altları ve kasıklar dahil olmak üzere başınızdan ayaklarınıza kadar ılık su ve yumuşak sabun (varsa) ile yaklaşık 90 saniye boyunca yıkayın. Bir dakika boyunca sabunlu su kullanın ve ardından 30 saniye boyunca sade suyla durulayın. Suyun gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza kaçmasına izin vermemeye çalışın. Fırçalamayın!
Gözleriniz yanıyorsa veya normal göremiyorsanız gözlerinizi 10-15 dakika ılık suyla yıkayın. Göz damlası kullanmayın.
Yüzünüzü kurulayın, ardından başınızı geriye doğru eğin ve saçınızı kurulayın ve ardından vücudunuzu kurutun. Suyu emecek herhangi bir şey kullanın. Kullanılmış eşyaları yere bırakın. Hipotermiyi önlemek için mevcut temiz kıyafetleri giyin. Bu özellikle sıcaklıklar soğuksa önemlidir.
Acil müdahale hizmetleri mevcutsa, kullanılmış eşyaları yere bırakın ve yerlerini acil durum personeline bildirin. Kullanılmış eşyalardan mümkün olduğunca uzaklaşın. Aksi takdirde sıvının sızmasına izin vermeyecek su geçirmez veya ağır eldivenler giyin. Giysileriniz de dahil olmak üzere yerdeki tüm kullanılmış eşyaları toplayın ve plastik bir torbaya koyun. Eldivenleri çıkarın ve plastik torbaya koyun. Plastik torbayı kapatın ve ikinci bir plastik torbaya koyun. İkinci torbayı da kapatın.
Torbaları normal çöp kutusuna atmayın! Torbaları başkalarının rahatsız edemeyeceği ve siyanürle temas edemeyeceği bir yere yerleştirin. Alınacak çantaların yerini yerel yetkililere bildirin.
Yardım almak için 112’yi arayın. Yerel yetkililer evinizden çıkmanın güvenli olduğunu söylerse hastaneye gidin.
Siyanüre Maruz Kalma Tedavisi
Siyanür zehirlenmesi, hastane ortamında veya eğitimli acil durum personeli tarafından spesifik panzehirlerle ve destekleyici tıbbi bakımla tedavi edilir. Siyanür zehirlenmesine karşı panzehirler, maruziyetten sonra mümkün olan en kısa sürede verildiğinde çok faydalıdır. En önemli şey mağdurların mümkün olan en kısa sürede tıbbi tedaviye başvurmalarıdır.
Birisi siyanürü yutmuşsa kusturmaya çalışmayın.
Uzun Vadeli Sağlık Etkileri
Önemli ölçüde siyanür maruziyetinden kurtulanlarda kalp, beyin ve sinir hasarı gelişebilir.