Sosyal Medya Uzmanı Deniz Unay
Nanoteknolojinin gıda endüstrisinde kullanımı ise son birkaç yıldır Türkiye’de ve dünyada birçok kişinin ilgi alanına girmiştir. Nano gıda kavramı, gıdaların üretiminden ambalajlanmasına ve işlenmesine dair süreçlerde nanoteknoloji tekniklerin ve uygulamalarını kullanımını ifade etmektedir.
Nanoteknoloji kullanılarak geliştirilen gıdalar, nanomakineler tarafından üretildiği veya geliştirildiği anlamını taşımaz. Nano bilim sayesinde gıdaların dokusu, temel yapısı ve kalitesine ilişkin atılımalar ile uygulamalar geliştirmek amacı taşıdığı söylenebilir. Günümüzde gıda üretiminden ziyade ağırlıklı olarak ürünlerin dayanıklılığı artıran ve bozulmasını engelleyecek ambalajların geliştirilmesi nanoteknoloji unsurları kullanılarak yapılmaktadır. Gıda sektöründe nanoteknoloji uygulamalarına yer verilmesi daha güvenli ve kaliteli gıdaların üretimini ve paketleme sistemlerinin geliştirilmesini sağlamaktır.
NANOTEKNOLOJİ İLE GIDALARIN İŞLENMESİ VE İŞLEVSELLİĞİNİN ARTIRILMASI
Gıdaların işlenmesi ve fonksiyonel olarak gıda ürünlerinin geliştirilmesinin sağlanması için nanoteknolojinin kullanımına rastlanmaktadır. Gıdaların bu tip uygulamalar ile işlenmesi ve geliştirilmesi kapsamında gıda güvenliği konusunda patojenlerin tespitine ilişkin çalışmaların da yapıldığı görülmektedir. Nanoemilsiyonlar kullanılarak gıdaların hem görünümü iyileştirilebilir hem de nanokapsülleme adı verilen yöntem kullanılarak yağda çözünen besinlerin sindirimi ile aynı zamanda biyoyarlanımını sağlaması mümkündür. Nanoemülsiyonların özellikle biyoyararlılığı ciddi ölçüde artırdığını gösteren kanıtlara sahiptir.
Gıda güvenliği ve kalitesinde ciddi değişimler yaratması beklenen nanoteknoloji kullanımı günümüzde yavaş yavaş firmaların Ar – Ge çalışmaları kapsamında yerini almıştır. Başta paketleme olmak üzere gıdaların işlenmesi ve üretiminde de nanoteknolojiye başvurulan çeşitli unsurlar yer almaktadır. Gıdaların işlenmesi ve işlevsel ürünlerin daha da geliştirilmesi başta olmak üzere nanoteknoloji sayesinde gıdalarda patojen tespiti, biyoaktif kontrolü, paketleme sistemlerinin geliştirilerek raf ve saklama ömrünün uzatılması gibi sayısız çalışma bu alanda ciddi yenilikler getirmeyi başarmıştır.
NANOTEKNOLOJİNİN GIDA ALANINDA KULLANIM ALANLARI
Nanoteknoloji günümüzde hemen hemen her sektörde görmeye ve duymaya başladığımız geleceğin en önemli teknolojileri arasında yer gösterilmektedir. Gıda endüstrisinde ise nanoteknoloji kullanımının mümkün hale gelmesinin ardından bu alan kendi içinde sınıflandırılmış ve detaylandırılmıştır. Gıda alanında ürünlerin üretimi, işlenmesi ve paketlenmesine sırasında üç temelde aşamada nanoteknoloji kullanımı mümkün olacaktır. Bu teknikler ile geliştirilen bir ürün olarak gıda kalitesi ve güvenliğinin artırılması temel hedef olmalıdır.
Nanoteknolojinin gıda alanında uygulamalarını sınıflandırmak için genel anlamda dört farklı başlık ortaya çıkacaktır. Buna göre nanoteknolojinin gıda endüstrisinde başlıca uygulamaları:
• Gıdaları işlemem ve fonksiyon ürün geliştirilmesi.• Biyoaktif maddelerin kontrol edilmesi ve taşınması.
• Patojen tespiti.
• Paketleme-ambalajlama teknolojisinin geliştirilmesi.
Gıda sanayisinde nanoteknoloji uygulamalarına başvurulan yöntemler olarak sıralanabilir. Her bir başlığın kendi içinde farklı uygulamalar ve yöntemler barındırması genel geçer bir tanımlama ile gıda ve nanoteknoloji uygulamalarından bahsedilmesinin önünde büyük bir engel teşkil etmektedir.
Gıdaların raf ömrünün ve dayanaklığının uzun olması üretici, satıcı ve tüketici açısından çeşitli avantajlar sağlayacaktır. Nanoteknoloji sayesinde günümüzde gıdaların yeni nesil paketleme sistemleri ile kimyasal, fiziksel ve biyolojik bazı risk faktörlerine karşı kontaminasyonun engellenmesi ve diğer dış etkenlere karşı korunması sağlanır. Su, oksijen ve ışık gibi çevresel faktörlere karşı nanoambalajları ile gıda güvenliğinin sağlanması mümkün hale gelmiştir. Gıda kalitesi, güvenliği ve raf ömrünün belirlenmesinde nanoteknoloji uygulamaları kapsamında geliştirilmiş paketleme ürünlerinin kullanımı özel bir yer tutar.
Gıdaların nanoteknoloji ürünleri ile paketlenerek korunmasında kullanılan materyallerin gözenek sayısından genişliğine, dış etmenlerden gelecek tehlikelere karşı ürün kalitesi üzerinde etkileri bilinen bir gerçektir. Gıda ambalajlarının nanoteknoloji uygulamaları ile geliştirilmesi ise CO2 emisyonunun azaltılmasından, taşıma ve depolamam gibi aşamalarda enerji girişinin azaltılmasını sağlayacaktır. Gıda paketleme alanında kullanılan nanoteknoloji uygulamaları:
• Nanokompozit,• Biyobozunurnanokompozit,
• Aktif – akıllı nano ambalajlar.
Olmak üzere temel üç kategori altında değerlendirilmektedir. Günümüzde çoğu fosil yakıtlardan üretilen gıda ambalajlarının nanokompozit ürünlerle geliştirilmesi sayesinde biyobozunurluğu çok daha yüksek ambalajların geliştirilmesi mümkün hale gelmiştir. Çevre açısından da nanoteknoloji gıda ambalajlarının faydalarından söz etmek mümkündür.
GIDA GÜVENLİĞİNİN ARTIRILMASINDA NANOTEKNOLOJİNİN ÖNEMİ
Nanoteknolojinin gıda sektöründe farklı uygulamalar ile hem üretim hem işleme hem de paketleme aşamalarında kullanımı son derece önemlidir. Gıda güvenliğini sağlayan bu uygulamalar aynı zamanda ürünlerin daha işlevsel hale gelmesini de sağlamıştır. Nanotüpleri içinde barındıran ve bu teknoloji ile geliştirilen ürünlere örnek olarak Mentos şekerlerin verilmesi mümkündür. İçinde saklı aromaların şeker eridikçe ağızda dağılması sürekli bir tazelik ve ferahlık sunar.
Gıda tazeliğini korumak ve oksijen ile karbon dioksit geçişini önleyerek gıda güvenliğini sağlayan nanokompozit naylonlar ise nanoteknoloji kullanılarak paketleme sonrasında gıdalarında daha güvenli taze kalmasını sağlayarak dış etmenlere karşı korunmasını da sağlamaktadır.
NANOTEKNOLOJİNİN GIDA ENDÜSTRİSİNDE RİSKLERİ NELERDİR?
Nanoteknoloji kökleri çok da eskiye dayanmayan ve dünya için henüz teknolojinin oldukça yeni bir türüdür. Bu nedenle zaman içinde kullanımı yaygınlaştıkça olası risklerinin de artması mümkündür. Gıda alanında kullanılan nanoteknolojilerin diğer tüm nanoteknolojilerde olduğu gibi çeşitli riskleri çevre ve insan sağlığı açısından görülebilir. Genel anlamda nanoteknolojiler ile geliştirilen gıdalar ve paketleme sistemleri birçok farkı faydayı sunar.
Nanoteknoloji alanında resmi otoriteler tarafından yapılan değerlendirmelere göre çok ciddi bilgi eksikliklerinin olduğu ifade ediliyor. Bu durum ise nanoteknoloji kullanılarak üretilen ve tüketiciler tarafından kullanılan ürünlerin risklerinin çevreye ve insana karşı risklerinin neler olduğunu tam olarak kestirmek mümkün değildir.
NANO MALZEME KULLANIMININ GIDA ÜRÜNLERİNE SAĞLADIĞI FAYDALAR
Nanoteknoloji ve malzemeler ile geliştirilen gıdaların bu uygulamalar ile geliştirilmesinin herkes için farklı potansiyel faydaları ve avantajlarından söz edilebilir. Gıda üretiminde başta üretici olmak üzere tedarikçi ve tüketici açısından da nanoteknoloji uygulamaları tercih edilerek gerçekleştirilen üretimlerin faydaları bir hayli fazladır. Kısaca nanoteknolojinin gıda üretiminde kullanımının getirdiği olası faydaları:
• Antibakteriyel kaplama ve nanosensörler ile gıda güvenliğini ve hijyeni sağlanır.• Nanobarkodlar ile tedarik zincirinde izlenebilirlik.
• Gıda işleme ile zararlı maddeleri azaltmak ve genel yapı ile tadının değişmesi.
• İhtiyaç duyulan enzim ve vitaminlerin nano parçacıklar ile gölgelenerek alımını kolaylaştırır.
YENİLEBİLİR NANO KAPLAMALARIN KULLANIMI ARTIYOR
Nanoteknoloji ile üretilen gıdalar günümüzde piyasada sayısını giderek artırmaya başlamıştır. Gözle görünmesi mümkün olmayan 5 nm ölçülerinde kaplama üretiminin mümkün hale gelmesi birçok üründe yenilebilir nano parçaların geliştirilmesini sağlamaktadır. Et, peynir, meyve ve sebzeler, şekerleme, fırın ürünleri ve daha pek çok farklı gıda türü için yenilebilir nanoteknoloji ürünler geliştirilmiştir. Bu kaplamalar sayesinde nem ve gaz giriş çıkışında bariyer görevi görerek gıda kalitesi ve uzun ömürlülüğünün artırılmasını sağlamaktadır.
Gıda endüstrisi başta olmak üzere nanoteknolojinin günümüzde sayısız alanda kullanılmaya başlaması hayatı kolaylaştıran ve hem insan hem de çevre için özel faydalar sağlayan yeni bir teknolojinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Ancak gıdalarda bu tip teknolojilerin kullanımının getireceği riskler ise henüz tam olarak bilinmemektedir.