Nobel Ekonomi Ödülü, 1968’de İsveç Merkez Bankası tarafından Alfred Nobel’in anısına ekonomi dalında ödül verilmesi kararlaştırıldığında ilk kez 1969’da takdim edildi. Her yıl ekim ayında açıklanan bu ödüller, Alfred Nobel’in ölüm tarihi olan 10 Aralık’ta düzenlenen bir törenle sahiplerine teslim ediliyor. Fizik, kimya, tıp, edebiyat ve ekonomi ödülleri İsveç’in başkenti Stockholm’de, Nobel Barış Ödülü ise Norveç’in Oslo şehrinde veriliyor.
Ödüller Tarihsel Süreçte Nasıl Dağıtıldı?
1901’den bu yana toplam 970 Nobel Ödülü verildi ve çoğu ödülün sahibi erkeklerden oluşuyor. Kadınlar sadece 65 ödül kazandı. Nobel Barış Ödülü ise tarihte 19 kadın, 92 erkek ve 30 kuruluş tarafından alındı. Ekonomi dalında ise kadınların kazandığı ödül sayısı sadece üç.
Birden Fazla Nobel Kazananlar
Tarihte Nobel Ödülünü birden fazla kez kazanan isimler arasında Frederick Sanger, John Bardeen, Karl Barry Sharpless, Linus Pauling ve Marie Curie yer alıyor. Nobel Ödülleri, bazen birden fazla kişiye de veriliyor; tıp dalındaki ödüllerin yüzde 65’i birden fazla kişiye gitti.
Kazananların Yaş Ortalaması ve Dikkat Çeken İsimler
Nobel Ödülü kazananların ortalama yaşı 58 olarak belirlenmiş olsa da, 1901’den bu yana pek çok yaş grubundan birçok kişi ödüle layık görüldü. En genç kazanan, 2014 Nobel Barış Ödülü’nü 17 yaşında kazanan Pakistanlı aktivist Malala Yousafzai oldu. 1915’te 25 yaşında Nobel Fizik Ödülü’ne layık görülen Lawrence Bragg en genç kazananlardan biriyken, 2019’da 97 yaşında Nobel Kimya Ödülü’nü alan John Goodenough ise en yaşlı kazanan olarak kayıtlara geçti.
Nobel ödülü kazananlar arasında tanınmış isimler de bulunuyor. Marie Curie, 1903’te Nobel Fizik Ödülü’nü kazanarak ilk kadın ödül sahibi oldu ve 1911’de Nobel Kimya Ödülü’nü de aldı. Albert Einstein, 1921’de görelilik teorisi ve kuantum mekaniği üzerine yaptığı çalışmalarla ödül kazandı. Ayrıca, 1964’te Nobel Barış Ödülü’nü alan Martin Luther King ve 2009’da aynı ödülü kazanan eski ABD Başkanı Barack Obama gibi önemli isimler de bulunuyor.
Türkiye'den Nobel Kazananlar
Türk yazar Orhan Pamuk, 2006 Nobel Edebiyat Ödülü’nü "Kırmızı Saçlı Kadın" eseriyle kazandı. Ayrıca, 2015’te DNA onarımı konusundaki çalışmaları nedeniyle Türk bilim insanı Aziz Sancar, kimya dalında Nobel Ödülü’ne layık görüldü.
2024 Nobel Ödülleri için geri sayım başlamışken, dünyanın dört bir yanında dikkatle beklenen bu ödüller, insanlık adına önemli katkılarda bulunan isimlerin onurlandırılmasına vesile olacak.