Nihat Nasır - Muhabir
Beyindeki nöronları etkileyen protein plaklarının oluşmasıyla karakterize edilen Alzheimer, zamanla günlük işlerin yapılamamasına, zaman-mekan algısının kaybolmasına ve konuşma yetisinin kaybına yol açar. Türkiye’de yaklaşık 400 bin, dünyada ise 10 milyon kişide teşhis edilen Alzheimer, 30-40'lı yaşlardan itibaren unutkanlıkla kendini göstermeye başlar. 65 yaşında görülme sıklığı %1 iken, 80'li yaşlarda bu oran %30’a yükselir.
Alzheimer’ın nedenleri
Alzheimer’ın kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, beyinde amiloid plaklar ve nörofibriler yumakların oluşmasıyla ilişkilendirilir. İlerleyen yaş en büyük risk faktörüdür. Ailesinde bunama sorunu olan kişilerde Alzheimer'a yakalanma riski 3-4 kat daha fazladır. Düşük eğitim düzeyi, uzun süreli alkol kullanımı ve Down Sendromu da risk faktörlerindendir. Genetik miras nedeniyle erken yaşlarda Alzheimer tanısı konan kişilerde hastalık daha hızlı ilerler. Diğer sistemik hastalıklar da süreci hızlandırabilir.
Alzheimer’ın belirtileri
Alzheimer, günlük hayatı etkileyen unutkanlık ve bilişsel yeteneklerde azalma ile kendini gösterir. İşte detaylı belirtiler:
- Unutkanlık: Özellikle yakın zamana ait olayları ve insan isimlerini hatırlayamama.
- Günlük İşlerde Güçlük: Alışveriş yapma, yemek pişirme gibi aktivitelerde zorlanma.
- Konuşma Güçlüğü: Kelime bulmada zorlanma.
- Zaman ve Mekan Algısında Bozukluk: Tarihleri ve bildiği yolları unutma.
- Karar Verme Zorluğu: Giysi seçimi gibi konularda zorlanma.
- Pratik Düşünmede Azalma: Hesap yapma ve planlama becerisinin azalması.
- Eşyaları Yanlış Yere Koyma: Gözlüğünü ayakkabı dolabına koyma gibi.
- Kişilik Değişiklikleri: Çevresindekilerden kuşkulanma, içe dönüklük.
- Ruh Hali Değişiklikleri: Çabuk ağlama ve sinirlenme.
- Davranış Bozuklukları: Sorumluluktan kaçınma, takip edilme şüphesi, amaçsız gezinme.
Alzheimer tanısı nasıl konur?
Alzheimer tanısı, detaylı bir görüşme, fizik ve nörolojik muayene, kısa süreli hafıza testleri, biyokimyasal testler ve gerektiğinde bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme (MR) ile konur. Depresyon gibi diğer tıbbi durumlarla karışabildiğinden, psikometrik testler de yapılabilir. Erken teşhis, hastalığın ilerleme hızını yavaşlatmak için önemlidir.
Alzheimer’ın tedavisi ve korunma yolları
Alzheimer’ın tam anlamıyla bir tedavisi mevcut değildir. Mevcut medikal tedaviler, hastalığın ilerleme hızını yavaşlatmaya yöneliktir. Erken evrelerde başlanan tedaviler daha etkili olabilir. Ayrıca, Alzheimer ile birlikte ortaya çıkan ruhsal bozuklukların tedavisi için de çeşitli ilaçlar mevcuttur.
- İnsülin Spreyi: Bazı araştırmalar, insülin burun spreyinin Alzheimer sürecini yavaşlatabileceğini göstermektedir. Ancak bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
- Korunma Yolları: Günde 30 dakika yürüyüş, sigara kullanmamak, sağlıklı beslenme, Akdeniz diyeti, bisiklet kullanımı ve düzenli egzersiz Alzheimer riskini azaltabilir.
Alzheimer’dan korunmak ve hastalığın etkilerini azaltmak için sağlıklı yaşam tarzı benimsemek ve erken teşhisin önemini unutmamak gerekmektedir.
