Başkent Tunus’un en eski yerleşim bölgelerinden birinde, zeytinliklerin bulunduğu bir tepede kurulduğu için “Zeytune” adı verilen tarihi cami, dünyadaki ilk üniversitelerden biri kabul ediliyor.
Emevi Devleti döneminde (698 yılında) inşa edilen caminin Şifa Kapısı girişinde, üç Zeytune şeyhi tarafından verilen derslerde Buhari, Müslim ve Kadı İyaz’ın Şifa adlı kitabı okutuluyor.
Buhurdanlıklardan yükselen kokular, şeyhlerin giydikleri Zeytune alimlerine özel cübbe ve sarıklar, siyer ve hadis kitaplarının okutulduğu ortama ayrı bir hava katarken, dersler hep bir ağızdan yüksek sesle okunan fatiha ve getirilen salavatlarla son buluyor.
Zeytune Camii Şeyhi Hişam bin Mahmud, Zeytune’de yüzyıllara dayanan ilim halkaları geleneği hakkında bilgiler verdi.
Okudukları kitaplarla gençlere Hazreti Muhammed’in hayatını öğretmeye çalıştıklarını belirten Mahmud, şunları söyledi:
“Zeytune Camii’nde yüzyıllardır devam eden ders halkaları geleneği hala sürüyor. Zeytune Camii’nin üç şeyhi, Kamil Saade, Cafer Şerif ve ben, pazartesi ve salı günleri öğle ile ikindi namazları arasında caminin Şifa Kapısı’nda Buhari, Müslim ve Kadı İyaz’ın Şifa adlı kitabını okuyoruz. Şifa dersleri özellikle üç aylarda başlıyor ve ramazana hazırlık anlamı taşıyor. Tunus’ta Müslümanlar Şifa kitabını çok mübarek sayar ve Peygamber Efendimiz’in hayatını bu kitaptan öğrenmeye çalışır.”
Kuzey Afrika’nın ilim merkezi
Zeytune Camii’nin bölgedeki en önemli ilim merkezlerinden biri olduğunu belirten Mahmud, “Burası üst düzey İslami ilimlerin öğretildiği bir yerdi. Cezayir’den çok sayıda öğrenci gelir, buralarda ilim tahsil ederdi. Bunlardan biri de Abdulhamid bin Badis’tir. Cezayir’deki Fransa sömürgesi döneminde burada İslami ilimlerde eğitimini tamamlayan Badis, daha sonra bu geleneği oralara taşımıştır.” dedi.
Geçmişte, civar bölgelerdeki eğitim merkezlerinde okuyan öğrencilerin, en son Zeytune’ye gelip burada İslam anayasa hukuku, fıkıh, hadis gibi dersleri aldıktan sonra mezun olduklarını anlatan Mahmud, 1958’de çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu’yla Zeytune Camii mezunlarının çalışma alanlarının sınırlandırıldığını ifade etti.
Zeytune Şeyhi, bu sürece ilişkin şu bilgileri paylaştı:
“Önce Zeytune Üniversitesi kuruldu. Ardından Tunus Üniversitesi’ne bağlı bir fakülte haline getirildi. Tabii Zeytune Camii’ndeki dersler kaldırıldı. Şu an buradaki dersler gönüllü olarak yapılan derslerdir. Bizim dışımızda tefsir, fıkıh gibi başka dersler veren hocalar da bulunuyor.” Mahmud, sözlerinin sonunda Türkiye’yi ziyaret etme fırsatı bulduğuna değinerek Türk insanının İslam’a ve Kur’an-ı Kerim’e verdiği önemi hayranlıkla izlediğini, babası eski Tunus Müftüsü Muhtar bin Mahmud’un da Türkiye hakkında şiirler yazdığını aktardı.
