Bilim insanları, bu yıl başlarında bazı akademik makalelerde anlamı olmayan bir terimle karşılaştı: “vejetatif elektron mikroskobu”. Teknik gibi görünen bu ifade aslında hiçbir bilimsel anlam taşımıyor. Ancak yapay zekâ sistemlerinin eğitiminde yer aldığı için dijital dünyada kalıcı bir “bilgi fosili”ne dönüştü.
Bu ifade ilk olarak 1950’lerde yayınlanan iki farklı bilimsel makalenin dijitalleştirilmesi sırasında yapılan bir tarama hatasıyla ortaya çıktı. “Vejetatif” kelimesi bir sütundan, “elektron mikroskobu” ise diğer sütundan yanlışlıkla birleştirilerek bu uydurma terim üretildi. Yıllar sonra, Farsçadan İngilizceye yapılan bir çeviri hatasıyla bazı İran kaynaklı bilimsel makalelerde yer aldı.
EN AZ 22 AKADEMİK YAYINDA GEÇİYOR
Google Scholar’a göre, bu terim şu anda en az 22 akademik yayında geçiyor. Springer Nature ve Elsevier gibi yayınevleri bazı makaleleri geri çekmek veya düzeltmek zorunda kaldı.
En ilginç gelişme ise bu ifadenin yapay zekâ sistemlerine nasıl sızdığı. GPT-3, GPT-4o ve Claude 3.5 gibi büyük dil modelleri “vejetatif elektron mikroskobu” ifadesini doğru kabul ederek tekrar üretmeye başladı. Bu da hatanın, büyük olasılıkla internetten otomatik olarak toplanan ve yapay zekâ eğitiminde kullanılan CommonCrawl veriseti üzerinden yayıldığını gösteriyor.
SORUMLULUK YÜKLÜYOR
Bu durum, yapay zekâ ile üretilen içeriklerin ne kadar güvenilir olduğu sorusunu tekrar gündeme getiriyor. Hataların tespiti oldukça zor, düzeltmesi ise neredeyse imkânsız. Çünkü eğitim verileri çok büyük ve şeffaf değil.
Yapay zekâ çağında, bilgi hataları yalnızca yayılmakla kalmıyor, aynı zamanda kalıcılaşıyor. Bu da bilimsel yayıncılıktan teknoloji şirketlerine kadar herkese büyük bir sorumluluk yüklüyor.
