Ukrayna'daki savaşın devam etmesiyle birlikte, avukatlar ve insan hakları grupları, Rusya aleyhine açılan davalarda uydu görüntülerini önemli bir kanıt kaynağı olarak kullanmaya yöneliyor. Avrupa Birliği Adalet İşbirliği Ajansı (Eurojust), bu görüntülerin "ana uluslararası suçların soruşturmalarını güçlendiren kilit bilgiler" sağladığını belirterek, bunlara daha fazla güvendiklerini ifade etti.
Eurojust, Ukrayna'daki potansiyel savaş suçlarıyla ilgili 3,000'den fazla dosya bulunduğunu bildirdi. Ayrıca, savcıların günlük olarak delil alışverişi yapabileceği bir adli merkez ile uluslararası bir suç veritabanı işletiyor.
Uydu Görüntülerinin Önemi
Uydu görüntüleri, özellikle belirli bir saldırının zaman çizelgesini oluşturmak için son derece yararlıdır. Örneğin, bir bombanın patlamasından önce ve sonra çekilen görüntüler, saldırının hedef alınıp alınmadığını ve kullanılan silahın türünü belirlemede yardımcı olur. Bu görüntüler, olay anında çekilen yerel video kayıtlarını da doğrulamak veya tamamlamak için kullanılabilir.
Her görüntünün altında bulunan metadata, sahtecilik yapılamayacak kadar güvenilir olduğundan, bu görüntüler "şahit ifadelerinden daha objektif ve güvenilir" olarak nitelendirilmektedir. Savcılar, aynı bölgede farklı açılardan çekilen uydu görüntülerini karşılaştırarak bu görüntüleri doğrulayabilirler. Örneğin, Ukrayna'nın Buça kentinde, caddelerdeki cesetlerin uydu görüntüleri, Rusya'nın bu görüntülerin sahte olduğu yönündeki iddialarını çürütmüştür.
Ukrayna'daki en önemli uydu görüntü sağlayıcıları arasında Planet Labs, Maxar Technologies ve BlackSky yer alıyor. Planet Labs, dünya çapında 15 yüksek çözünürlüklü ve 200 orta çözünürlüklü uyduya sahip. Bu uydu görüntüleri, toplu mezarların araştırılması ve Rusya'nın ilk işgali öncesindeki durumu belgelemek için kullanılmıştır. Planet Labs, Birleşmiş Milletler ile birlikte okul, hastane ve kritik altyapının hasar tespitini yapmak için görüntüler toplamaktadır.
Erişim Engelleri
Bu görüntülerin potansiyeline rağmen, kullanımında bazı engeller mevcuttur. Örneğin, Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) veya NATO gibi kuruluşlar tarafından, yasal ekiplerin görüntüleri nasıl kullanacağına dair kısıtlamalar getirilmektedir. Bu durum, savcılığın savunmaya vermesi gereken belgeleri açıklama yükümlülüğünü etkileyebilir.
Savcılar, bu kısıtlamaları aşmak için izin talep edebilir, ancak bu süreçler genellikle yasal süreci geciktirebilir. Ayrıca, uydu görüntülerinin kamuya açıklanması durumunda, bunun hemen tutuklamalarla sonuçlanacağına dair yükselen beklentiler de sorun yaratmaktadır.
Ukrayna'daki Savaş Suçları Davaları
Savaş suçları, soykırım veya insanlığa karşı suçlar, genellikle yerel mahkemelerde veya ICC gibi uluslararası mahkemelerde dava edilir. Ukrayna mahkemeleri, sanığın mahkemede bulunmadığı "gıyabi" davalar açmaktadır. Eurojust, şu ana kadar gıyabi olarak 481 dava açıldığını bildirmiştir.
ICC düzeyinde, 2023 yılında Rus lider Vladimir Putin ve çocuk hakları komiseri Maria Lvova-Belova için tutuklama emirleri çıkarılmıştır. Putin'e yönelik tutuklama emri, Ukrayna'dan Rusya'ya çocukların yasadışı olarak deportasyonu ve transferi suçlamasını içermektedir. 2024 yılında ise Rusya'nın üst düzey askeri yetkilileri için daha fazla tutuklama emri çıkarılmıştır.
