Küresel plastik üretimi, 1950’den bu yana 200 kat artarak yıllık yaklaşık 460 milyon tona ulaştı. OECD’ye göre, mevcut politikalar değişmezse bu rakam 2040’a kadar %70 oranında artabilir.
Mart 2022’de 175 ülke, plastik kirliliğine karşı ilk yasal bağlayıcılığı olan antlaşmayı hazırlama kararı almıştı. Antlaşma, plastiklerin tüm yaşam döngüsünü kapsayan bir yaklaşımla kirliliği önlemeyi amaçlıyordu. Ancak Busan’daki beşinci ve son görüşme turu da başarısızlıkla sonuçlandı.
Neden Anlaşmaya Varılamadı?
Antlaşma taslağında plastik üretimini sınırlandırma, kimyasalların kullanımını kontrol etme ve finansman konularında ciddi fikir ayrılıkları yaşandı. Bazı ülkeler, kararların oy birliği yerine oylama ile alınmasını önerirken, Suudi Arabistan, Hindistan ve İran gibi ülkeler buna karşı çıktı.
Afrika delegasyonundan müzakereciler, zayıf bir antlaşma yerine hiçbir antlaşma olmamasını tercih ettiklerini belirtti. Gana delegesi Sam Adu-Kumi, ülkelerinde plastiklerin çevreyi tahrip ettiğini vurgulayarak, "Bu sorunu çözecek bir antlaşma istiyoruz, aksi takdirde başka bir zaman mücadele etmeye devam edeceğiz," dedi.
Farklı Tepkiler ve Talepler
- Rwanda delegesi Juliet Kabera, 85 ülkeyi temsilen yaptığı açıklamada, antlaşmanın "gelecek nesiller için güçlü ve amaca uygun olması" gerektiğini belirtti.
- Panama heyeti, plastik üretiminin antlaşmaya dahil edilmesi için daha güçlü bir şekilde geri döneceklerini ifade etti.
- Suudi Arabistan ve Kuveyt temsilcileri, plastik üretiminin antlaşmanın kapsamına dahil edilmesine karşı çıkarak, "Hedef, plastik üretimini değil, plastik kirliliğini sona erdirmek olmalı," dedi.
Görüşmelerin Gizliliği Eleştirildi
Busan’daki müzakerelerin büyük kısmı kapalı kapılar ardında gerçekleşti. Çevre grupları, yerel topluluklar ve bilim insanları süreçte yeterince temsil edilmediklerini belirterek şeffaflık eksikliğini eleştirdi.
Bjorn Beeler (Uluslararası Kirleticilerin Ortadan Kaldırılması Ağı Koordinatörü), “Busan, sürecin ne kadar kırılgan olduğunu gösterdi. Bu yaklaşımla müzakerelerin başarılı olması zor,” dedi.
Sonraki Adımlar Ne Olacak?
Antlaşma görüşmeleri ertelendi ancak yeni tarih belirlenmedi. Ekvador delegesi ve komite başkanı Luis Vayas Valdivieso, görüşmelerin devam etmesi gerektiğini, ancak ülkeler arasında ciddi farklılıklar olduğunu vurguladı.
Güney Kore Dışişleri Bakanı Cho Tae-yul, müzakerelerin bir antlaşmayla sonuçlanmamasına rağmen, dünyanın plastik kirliliğini önlemek için birleşmeye bir adım daha yaklaştığını söyledi.
