Merkez Bankası’nın kuruluşu, 11 Haziran 1930 tarihinde gerçekleşmiştir. Merkez Bankası’nın Başkanlığı şu an Şahap Kavcıoğlu tarafından yürütülmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kurulmuştur. Ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi de dahil olmak üzere herhangi bir yere bağlı bulunmaz.
Merkez Bankası Nedir?
Merkez Bankası, Türkiye’nin mali işleriyle ilgilenen ve Para basma hakkını bulunduran kurumdur. Kuruluşu itibariyle farklı illerde şubeleri vardır ancak Genel Merkezi Ankara’da bulunur. Merkez Bankası’nın asıl görevleri, banknot ihraç etmek ve ülkenin para ve kredi politikalarını yürütmektir. Bunların yanında devletin iktisadi ve mali danışmanlığını da yürütür. Görevlerine daha sonradan eklenen görev ise Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünde üretilen bozuk paraların kontrolünü sağlamak ve piyasa içindeki dolaşımlarını kontrol etmektir.
Merkez Bankası Şubeleri Nelerdir?
Merkez Bankası’nın şubeleri, para basma ve ilgili yerlere dağıtma işlerini gerçekleştirmeleri amacıyla kurulan bayilerdir. Merkez Bankası’nın Türkiye’deki şubeler şu illerde bulunur:
Merkez Bankası’nın yurt içinde bulunan bu şubeleri dışında, yurt dışında da şubeleri vardır. Farklı ülkelerde bulunan şubelerin mevcut olma durumlarının amacı, gerekli durumlarda Merkez Bankası’nı temsil etmektir. Yurt dışında toplam 7 şube bulunur ve şubelerin bulunduğu şehirler şunlardır:
New York
Londra
Frankfurt
Tokyo
Doha
Pekin
Washington
Merkez Bankası’nın Genel Sorumlulukları Nelerdir?
Merkez Bankası görevleri, esas olarak 5 maddede toplanmıştır:
Fiyat istikrarı: Merkez Bankası’nın temel amacıdır. Enflasyon oranının düşük seviyede tutulması Banka’nın para politikalarını da olumlu açıdan etkileyecektir.
Finansal İstikrar: Banka, Türkiye için para ve döviz istikrarı sağlamakla yükümlüdür. Yani, hem Türk Lirası hem de yurt içindeki döviz rezervlerinin düzenlenmesini denetlemelidir.
Döviz Kuru Rejimi: Ülkede aktif olarak dolaşımda olan döviz tutarını devlet ile birlikte yönetmesi gerekir. Bununla beraber, devlet hazinesine ait altın ve döviz rezervlerinin kontrolü ve denetimini de sağlamakla yükümlüdür.
Banknot Basma ve İhraç İmtiyazı
Ödeme Sistemleri: Merkez Bankası’nın sorumluluklarından biri de para transferi işlemleri için güvenlik sağlamaktır. Para, döviz, altın rezervi ve diğer menkul kıymetlerle yapılan işlemlerin tümü Merkez Bankası tarafından kontrol edilir.
Merkez Bankası Hangi Para Araçlarını Kullanır?
Merkez Bankası para politikaları, geniş zaman dilimlerinde ülke ekonomisine katkı sağlaması öngörüsü ile uygulanan politikalardır. Şu an Merkez Bankası da bu politikalarda bazılarını yürürlüğe sokmayı planlar. Bu politikaları 3 tanedir ve şöyle sıralanırlar:
Açık Piyasa: Merkez bankası tarafından değişebilen cinslerde paraların bono ve tahvil olarak alım ve satımının gerçekleştirilmesidir.
Reeskont Oranı: Ülke genelindeki tüm bankaların çeklerinin Merkez Bankasında kırdırılmasıyla, yani bozdurulmasıyla sağlanan piyasa içindeki hareketlenmenin adıdır. Bu sayede ülke, dışarıdan borç almak ve rezervlerini bozmak zorunluluklarından kurtulur. Piyasa içinde nakit para akışının sürekli olması da sağlanır.
Zorunlu Karşılık Verme: Bankaların kredi verebilmek için ellerinde bulundurmaları gereken para miktarına verilen addır. Bu para, çek veya altın gibi bir madenin rezervi olamaz. Merkez Bankası tarafından da kullanılan bu yöntemle ihtiyaç durumlarında hazır nakit para bulundurulması hedeflenmiştir.
