DEMET İLCE / MUHABİR
Mutluluk yarışında İskandinav ülkeleri her zaman kazanıyor. Finlandiya 2024'te üst üste yedinci kez zirvede yer alırken onu Danimarka ve İzlanda izledi. Peki neden bu ülkedeki insanlar sürekli mutlular?
Bazıları bu ülkelerin küçük ve zengin olmalarından kaynaklandığını söylüyor. Birkaç yıl önce bir araştırma makalesi bunun nedeninin genetik olarak daha mutlu olmaları olduğunu ileri sürmüştü.
Ancak Dünya Mutluluk Raporu'na (WHR) göre bu tür teoriler hatalıdır.
İlk önce para hakkında konuşalım
Evet, İskandinav ülkelerinin tümü nispeten zengin ve mutludur, ancak nispeten zengin ulusların tümü İskandinavlar kadar mutlu değildir. Dünyanın en zengin üçüncü ülkesi Singapur 26. sırada yer alırken, dünyanın en zengin ülkelerinden Suudi Arabistan 27. sırada yer alıyor.
İskandinav ülkelerinin düşük düzeyde gelir eşitsizliğine sahip olduğu biliniyor, ancak araştırmacılar bunun aslında yüksek yaşam memnuniyeti ile ilişkili olduğunu kanıtlayamadı.
Ancak kanıtlayabildikleri şey, eğer gelir eşitsizliği güvensizliğe yol açıyorsa, bu durum doğrudan yaşam tatmininin azalmasına da katkıda bulunuyor. Basitçe söylemek gerekirse, insanlar gerçekten aldatılmış hissetmekten nefret ediyor.
O halde bu insanlar biyolojik olarak mutlu olmaya yatkınlar mı?
Bu sorunun cevabı kocaman bir evet, bilim yıllardır bize, insanların yaşamlarından duydukları memnuniyeti açıklamada genetiğin rol oynadığını söylüyor. Mutluluk uzmanlarının mutluluğun 'biyolojik belirteçleri' dediği şey budur.
Ancak çalışmalar bize, insanlar arasındaki mutluluk farkının yüzde 60 ila 70'inin çevresel faktörlerden kaynaklandığını, dolayısıyla yalnızca geri kalan yüzde 30 ila 40'ının genetiğe atfedilebileceğini söylüyor.
'Küçük' ve 'homojen' ulus oldukları için değil
WHR yazarları ayrıca bir ülkenin nüfusunun büyüklüğü ile yaşam memnuniyeti arasında bir ilişki göstermede başarısız olduklarını söylüyor.
Dahası, İskandinav ülkeleri tam anlamıyla homojen değil. Finlandiya nüfusunun yaklaşık yüzde 8'i yabancı uyruklu; bu oran, yüzde 7,5'inin yabancı olduğu Danimarka'dakiyle hemen hemen aynı. Bu, göçmenlerin nüfusun yaklaşık yüzde 10'unu oluşturduğu Fransa gibi ülkelerden çok da farklı değil.
İskandinavlar gerçekten en üst sırada yer alırken, hem resmi kurumlarında hem de özel davranışlarında güven ve yardımseverlik yatıyor.
2018 Dünya Mutluluk Raporu'nun bulguları, bir ülkedeki göçmenlerin payının, o bölgede doğanların ortalama mutluluk düzeyi üzerinde hiçbir etkisinin olmadığını gösterdi.
Listedeki en mutlu ülkelerden 10'unda göçmenlerin ortak payı ortalama yüzde 17,2'dir; bu da küresel ortalamanın yaklaşık iki katıdır.
Ve şimdiye kadarki en önemli şey bu. Diğer analizler, kaliteli devlet kurumları olduğunda etnik çeşitliliğin sosyal güven üzerindeki etkisinin önemsiz hale geldiğini gösteriyor. Bu da bizi İskandinav mutluluğunun ardındaki bağlayıcı unsura götürüyor: güven.
25 yılı aşkın süredir mutluluk araştırmaları üzerinde çalışan Dünya Mutluluk Raporu'nun editörü Profesör John F. Helliwell, “İskandinav tarzında uluslar nasıl mutlu olabilir?” sorusunu yanıtladı.
Dünya Mutluluk Raporu'ndaki altı temel göstergeye (kişi başına düşen GSYİH, sosyal destek, sağlıklı yaşam beklentisi, özgürlük, cömertlik ve yolsuzluk) atıfta bulunarak, "Basit cevap, altı değişkenin hepsinde yüksek olmaktır" diye şaka yapıyor.
F. Helliwell, "Fakat onların (İskandinavların) gerçekten zirvede olduğu yer, hem resmi kurumlarında hem de özel davranışlarında güven ve yardımseverliktir".
Homojen olarak mutlu oldukları için mi?
Geçen yılın Dünya Mutluluk Raporu ilk kez nüfusun daha mutlu ve daha az mutlu olan yarısı arasındaki mutluluk farkının boyutunu değerlendirdi. Daha yüksek bir sıralama, daha düşük mutluluk eşitsizliği anlamına gelir.
İskandinav ülkelerinin tümü eşitlik açısından üst sıralarda yer alıyor; bu da mutluluk eşitsizliğinin neredeyse hiç olmadığı anlamına geliyor. Nüfuslarının çoğu kendilerini mutlu görüyor.
Euronews Next'e konuşan Helliwell, "Ve mutluluk farkının daha küçük olduğu ülkelerde insanların daha mutlu yaşadığı ortaya çıktı. Peki mutluluk farkı en az nerede?” dedi.
Bunun tersine, Afganistan da 2023 WHR'deki en küçük mutluluk farklarından birine sahip, "ama en kötü nedenlerden dolayı: kimse mutlu değil". Yeni yayınlanan 2024 raporunda 143. sırada en mutsuz ülke olmaya devam etti.
Devlet kurumlarının kalitesi ve refah devletin cömertliği
Veriler, kurumsal kalitenin olduğu ülkelerde insanların hayatlarından daha memnun olduklarını gösteriyor. Bu genellikle demokratik kalite ve teslimat kalitesi olarak ikiye ayrılır.
WHR'ye göre ikincisi, vatandaşların mutluluğuyla daha güçlü bir şekilde ilişkili olanıdır: iyi emeklilik maaşları, cömert ebeveyn izinleri, hasta ve engelliler için bakım, ücretsiz sağlık ve eğitim, sağlam işsizlik yardımları vb.
Kaliteli devlet kurumları eşitsizlik düzeylerini çok düşük tutma konusunda başarılıdır ve bu da insanları mutlu eder çünkü kamu kurumlarına güvenebileceklerini hissederler.
'Güven çok önemli'
Helliwell'e göre bu böyle. Güvenin önemini test etmek ve kanıtlamak için geliştirdikleri deneylerden biri, insanlara, cüzdanlarını kaybetmeleri durumunda iade edilip edilmeyeceğine inanıp inanmadıklarını sormaktır.
Araştırmacılar, katılımcının kayıp cüzdanının geri getirileceğini düşünme ihtimalini yaşam memnuniyeti puanıyla karşılaştırdı. Sonuçlar, cüzdanlarının iade edilmesini bekleyenlerin, sıfırdan 10'a kadar bir ölçekte bir puandan daha yüksek bir yaşam değerlendirmesine sahip olduğunu gösterdi.
Başka bir deyişle, cüzdanlarına güvenen kişiler, güvenmeyenlere göre kendilerinin daha mutlu olduğunu düşünüyorlardı.
Bir Amerikan şirketi olan Reader's Digest, 2021 yılında dünya çapında benzer bir deney gerçekleştirdi. En çok cüzdanın hangi şehirde iade edildiğini tahmin edebilir misiniz? Helsinki.
Dünya Mutluluk Raporu, temel veri kaynağı olarak Gallup Dünya Anketini kullanıyor ve katılımcılardan, kendileri için mümkün olan en iyi yaşamı 10, mümkün olan en kötü yaşamı ise 10 olarak belirten bir merdivenin zihinsel imajını kullanarak geniş bir "yaşam değerlendirmesi" sunmalarını istiyor.
Yani paraya geri döndük.
Araştırmacılar, artan oranlı vergilendirme (vergiye tabi tutar arttıkça artan bir vergi oranı) ile insanların ne kadar mutlu olduklarına ilişkin değerlendirmeleri arasında güçlü bir bağlantı olduğunu ortaya çıkardı.
Artan oranlı vergilendirme, vergilendirmenin finanse edilmesine yardımcı olduğu sağlık hizmetleri, eğitim ve toplu taşıma gibi kamusal ve ortak mallar aracılığıyla mutluluğa yol açar. İnsanlar paranın akıllıca kullanılacağına ve dağıtılacağına inanıyor.
Yine eşit toplumlarda insanlar birbirlerine daha çok güvenirler. Ve sosyal güven daha iyi kurumların inşasına katkıda bulunur.
Kuzey ülkelerinde yüksek intihar oranları ne durumda?
Dünya Mutluluk raporlarında çeşitli ülkelerdeki olumlu duyguların yaygınlığına baktığınızda, Latin Amerika'nın genellikle üst sıralarda yer aldığını görürsünüz, ancak bu ülkeler genel mutluluk sıralamasında ilk 20'ye bile girememektedir.
Öte yandan Kuzey ülkeleri en mutlu ülkeler olarak öne çıkıyor ancak insanların olumlu duyguları en sık bildirdiği yer burası değil.
Tim Gallagher'ın bildirdiği gibi İskandinav uluslarının kendilerini algılama biçimi oldukça melankolik.
İskandinav ülkelerinin yüksek intihar oranlarıyla tarihi bir ilişkisi var. Örneğin 1990 yılında Finlandiya'da intihar oranı o kadar yüksekti ki ülke dünyanın ilk intiharı önleme stratejisini oluşturup uyguladı.
Bugün bölgedeki eğilimler oldukça iyileşti ancak Finlandiya genç intihar oranlarında hâlâ dördüncü sırada yer alıyor.
