DEMET İLCE / MUHABİR
Gezegenimiz giderek ısınıyor. Enerji santrallerinden ulaşıma kadar her alanda fosil yakıtların kullanılmasını teşvik eden Sanayi Devrimi'nden bu yana, Dünya 1 santigrat derece, yani yaklaşık 2 Fahrenheit derece ısındı.
Bu önemsiz görünebilir, ancak 2023 kayıtlara geçen en sıcak yıldı ve kayıtlara geçen en sıcak 10 yılın tamamı son on yılda yaşandı.
Küresel ısınma ve iklim değişikliği sıklıkla eşanlamlı olarak kullanılıyor, ancak bilim insanları artık gezegenimizin hava ve iklim sistemlerini etkileyen karmaşık değişimleri tanımlarken "iklim değişikliği" terimini kullanmayı tercih ediyor.
İklim değişikliği yalnızca artan ortalama sıcaklıkları değil aynı zamanda doğal afetleri, değişen yaban hayatı yaşam alanlarını, yükselen denizleri ve bir dizi başka etkiyi de kapsıyor. Tüm bu değişiklikler, insanların atmosfere karbondioksit ve metan gibi ısıyı tutan sera gazlarını eklemeye devam etmesiyle ortaya çıkıyor.
Küresel ısınmaya ne sebep olur?
Fosil yakıt emisyonları atmosfere pompalandığında atmosferimizin kimyasını değiştirerek güneş ışığının Dünya'ya ulaşmasını sağlar ancak ısının uzaya salınmasını engeller. Bu, Dünya'yı bir sera gibi sıcak tutar ve bu ısınmaya sera etkisi denir.
Karbondioksit en yaygın olarak bulunan sera gazıdır ve atmosferdeki iklim ısınmasına neden olan kirliliğin yaklaşık yüzde 75'ini oluşturur. Bu gaz, petrol, gaz ve kömürün üretilmesi ve yakılmasının bir ürünüdür. Karbondioksitin yaklaşık dörtte biri kereste veya tarım için ayrılan arazilerden de kaynaklanıyor.
Metan başka bir yaygın sera gazıdır. Emisyonların yalnızca yüzde 16'sını oluşturmasına rağmen, karbondioksitten kabaca 25 kat daha güçlüdür ve daha hızlı dağılır. Bu, metanın ısınmada büyük bir kıvılcıma neden olabileceği anlamına geliyor, ancak metan kirliliğinin sona ermesi aynı zamanda atmosferik ısınma miktarını da hızla sınırlayabilir. Bu gazın kaynakları arasında tarım (çoğunlukla hayvancılık), petrol ve gaz üretiminden kaynaklanan sızıntılar ve çöplüklerden kaynaklanan atıklar yer almaktadır.
Küresel ısınmanın etkileri nelerdir?
Küresel ısınmanın en endişe verici etkilerinden biri, daha yüksek sıcaklıkların Dünya'nın kutup bölgeleri ve dağ buzulları üzerindeki etkisidir. Kuzey Kutbu gezegenin geri kalanından dört kat daha hızlı ısınıyor. Bu ısınma, kritik buz habitatını azaltır ve jet akışının akışını bozarak dünya çapında daha öngörülemeyen hava koşulları yaratır.
Daha sıcak bir gezegen yalnızca sıcaklığı artırmaz. Gezegen ısındıkça yağışlar daha aşırı hale geliyor. Termometreniz her derece yükseldiğinde hava yaklaşık yüzde yedi daha fazla nem tutar. Atmosferdeki nemdeki bu artış, ani sellere, daha yıkıcı kasırgalara ve hatta paradoksal olarak daha güçlü kar fırtınalarına neden olabilir.
Dünyanın önde gelen bilim insanları, gezegenin nasıl değiştiğine dair en son araştırmaları gözden geçirmek için düzenli olarak bir araya geliyor. Bu incelemenin sonuçları, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) raporları olarak bilinen düzenli olarak yayınlanan raporlarda sentezlenmektedir.
Yakın zamanda yayınlanan bir rapor, küresel sıcaklıktaki artışın ne kadar yıkıcı olabileceğini özetlemektedir:
Mercan resifleri artık oldukça tehlike altındaki bir ekosistemdir. Mercanlar yüksek sıcaklık gibi çevresel stresle karşı karşıya kaldıklarında, renkli alglerini dışarı atar ve hayaletimsi bir beyaza dönerler; bu, mercan ağartması olarak bilinen bir etkidir. Bu zayıf durumdayken daha kolay ölürler.
Ağaçlar kuraklıktan giderek daha fazla ölüyor ve bu kitlesel ölüm, orman ekosistemlerini yeniden şekillendiriyor.
Artan sıcaklıklar ve değişen yağış düzeni, kontrol edilemeyen yangınların daha yaygın ve yaygın hale gelmesine neden oluyor. Araştırmalar, yangınların tarihsel olarak daha az yaygın olduğu doğu ABD'ye bile taşındıklarını gösteriyor.
Kasırgalar daha yıkıcı hale geliyor ve daha fazla yağmur yağdırıyor; bu da daha fazla hasara yol açacak bir etki. Bazı bilim insanları Cat 6 fırtınalarına bile hazırlanmamız gerektiğini söylüyor.
Küresel ısınmayı nasıl sınırlandırabiliriz?
Küresel ısınmadaki artışı sınırlamak teorik olarak başarılabilir ancak politik, sosyal ve ekonomik açıdan zordur.
Isınmayı azaltmak için sera gazı emisyonlarının aynı kaynaklarının sınırlandırılması gerekiyor. Örneğin, elektrik üretmek veya endüstriyel enerji üretiminde kullanılan petrol ve gazın, rüzgar ve güneş enerjisi gibi net sıfır emisyonlu teknolojilerle değiştirilmesi gerekecek. Emisyonların bir diğer önemli kaynağı olan ulaşımın daha fazla elektrikli araç, toplu taşıma ve güvenli bisiklet yolları ve yürünebilir şehirler gibi yenilikçi kentsel tasarımı entegre etmesi gerekecek.
Bir zamanlar çok zor kabul edilen bir küresel ısınma çözümü artık daha ciddiye alınıyor: Jeomühendislik. Bu tür teknoloji, güneşin ısıtıcı ışınlarını fiziksel olarak engellemek veya karbondioksiti doğrudan gökyüzünden emerek Dünya atmosferini manipüle etmeye dayanır.
Doğayı eski haline getirmek aynı zamanda ısınmanın sınırlandırılmasına da yardımcı olabilir. Ağaçlar, okyanuslar, sulak alanlar ve diğer ekosistemler aşırı karbonun emilmesine yardımcı olur; ancak bunlar kaybolduğunda iklim değişikliğiyle mücadele etme potansiyelleri de kaybolur.
Sonuçta artan sıcaklıklara uyum sağlamamız, örneğin deniz seviyesindeki yükselişe dayanacak evler inşa etmemiz veya sıcak hava dalgaları sırasında evleri daha verimli bir şekilde soğutmamız gerekecek.
