DEMET İLCE / MUHABİR
Kortizol seviyeleriniz bugün nasıl? İnternette geçireceğiniz birkaç dakika, vücudunuzun hormonun tükendiğine veya bu hormonla dolup taştığına ikna olmanıza neden olabilir.
Halk dilinde "stres hormonu" olarak bilinen kortizol, vücudunuzun çalışmasını sağlayan fizyolojik süreçlerin çoğunda başrol oynar. Ancak son yıllarda, insanların "adrenal yorgunluk", kilo alma, bitkinlik, kaygı, baş ağrıları ve daha fazlası gibi rahatsızlıklar için hormon dengesizliklerinden şüphelenmesiyle, kendi şöhretinin kurbanı haline geldi.
Kortizol sağlığınızda hayati bir rol oynar. Peki dengesiz kortizol seviyeleri gerçekten bu kadar yaygın mı? İşte kritik hormon hakkında bilmeniz gerekenler ve neden bazı sosyal medya sağlık uzmanlarının düşündüğünüz kadar endişelenmeyi hak etmeyebileceği…
Fiziksel bir güç merkezi
Böbreklerin üstündeki adrenal bezler tarafından salgılanan steroid hormon olarak bilinen kortizol, vücudun hemen hemen her dokusunda bulunur.
Cedars-Sinai'de endokrinolog ve tıp doçenti olan Anat Ben-Shlomo, "Dürüst olmak gerekirse, onsuz yapamayız" diyor.
Kortizol, vücudun metabolizmadan uykuya, bağışıklık fonksiyonuna ve iltihaplanmaya kadar her şeyi düzenlemesine olanak tanır, ancak tartışmasız en çok, vücudun algılanan tehditlere yanıt vermesine yardımcı olmasıyla bilinir; bu rolü ona "stres hormonu" takma adını kazandırmıştır.
Vücut bir iç veya dış tehdit algıladığında sempatik sinir sistemi harekete geçerek karmaşık bir dizi hormonal tepkiyi tetikler. Böyle bir tepki, adrenal bezleri kortizol salgılamaya teşvik etmektir; bu, vücuda stresle başa çıkmak ve homeostaziye geri dönmek için ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlamaya yardımcı olur.
Kortizolün çok fazla ya da çok az olması diye bir şey var.
Hipofiz bezindeki tümörler çok yüksek kortizol seviyelerini tetikleyebilir ve bu da Cushing sendromu adı verilen ve kilo alımı, halsizlik, kan şekeri sorunları ve morarma ile karakterize edilen bir duruma yol açabilir.
Bu arada, bağışıklık sistemi adrenal bezlerine saldıran kişiler yeterli kortizol üretmezler ve Addison hastalığı olarak da bilinen kronik adrenal yetmezlik gelişebilir; bu da ezici yorgunluğa, baş dönmesine, cildin koyulaşmasına, iştah kaybına ve diğer semptomlara neden olabilir.
Ben-Shlomo, "Kortizol eksikliği veya fazlalığıyla ilişkili hastalıklar çok karmaşık, multiorganik, multisistemik hastalıklardır" diyor. Tedavi edilmesi zor olabilir ve kortizol sorunları diğer hastalıklarla semptomları paylaştığından yanlış teşhis yaygındır.
Ancak uzmanlar bu rahatsızlıklara eksik tanı konulduğundan şüphelense de her ikisi de nadir görülen hastalıklar olarak değerlendiriliyor.
'Adrenal yorgunluk' efsanesi
Kortizol bozukluklarının nadir olmasına rağmen, internet sağlık guruları ve alternatif sağlık pratisyenleri, sürekli stresle birlikte adrenal bezlerin yanabileceğini ve kortizol üretemez hale gelebileceğini ve bunun da genellikle "adrenal yorgunluk" olarak adlandırılan bir dizi semptoma yol açabileceğini iddia ediyor.
Ancak Ben-Shlomo, bu terimin bir efsane olduğunu ve 2016'da yapılan literatür incelemesinin bu durumun gerçekten var olmadığını öne sürdüğünü söylüyor.
Pensilvanya Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde endokrinoloji, diyabet ve metabolizma profesörü Anne Cappola, "Böbreküstü bezlerinizin çalışmaması gerçekten büyük bir hakaret gerektirir. Bu bezlerin çok fazla yerleşik fazlalığı var. İki adrenal beziniz var. Çalışmak için birden azına ihtiyacınız var.” dedi.
Ciddi endokrin bozuklukları mevcut olmasına rağmen, araştırmacılar, kortizol eksikliğini veya fazlalığını önlemek için evde hormonları "dengelemeye" veya kendi kendine reçetelenen takviyelere (çoğu kanıtlanmamış ve düzenlenmemiş) karşı uyarıyorlar.
Belirtileriniz yaşam kalitenizi etkiliyorsa daha fazla bilgi için bir doktora başvurun. Endokrinologlar adrenal sorunları ekarte edebilir ve genellikle perimenopoz ve polikistik over sendromu (PCOS) gibi adrenal sorunlarla semptomları paylaşan diğer durumları tespit edebilir.
Ben-Shlomo, "Böbreküstü bezlerinin güzelliği, size hayatta kalmak ve strese dayanmak için ihtiyacınız olanı verecek kadar büyük bir kapasiteye sahip olmalarıdır" diyor.
Kronik strese karşı mücadele
Stres adrenallerinizi yakmayabilir veya vücudunuzun kortizol rezervlerini tüketmeyebilir. Ancak etkileri gerçektir ve yüksek stres düzeyleri ile sağlık sorunları arasındaki ilişkinin altını çizen çok sayıda literatür tarafından desteklenmektedir.
Örneğin, birden fazla olumsuz çocukluk deneyimine sahip olanlar, duygudurum bozukluklarından obezite ve felce kadar çeşitli sağlık sorunlarına yatkındır. Stres, çeşitli bedensel sistemleri tehlikeye atarak bir dizi başka durumu tetikleyebilir veya kötüleştirebilir ve bir grup araştırmacının 2017'de şunu yazmasına yol açabilir:
"Tıp camiasının, stresin çeşitli hastalıklarda oynayabileceği önemli rolü daha fazla takdir etmesi gerekiyor.”
Büyüyen bir tümör veya otoimmün bir bozuklukla mücadele edemeyebilirsiniz. Ancak stres deneyiminizi çeşitli yaşam tarzı değişiklikleriyle değiştirebilirsiniz. Ben-Shlomo ve meslektaşları düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, meditasyon veya farkındalık ve yeterli uyku gibi faktörlerin, bazı insanların kortizol üretimiyle ilgili bir sorun sanabileceği çeşitli koşulları tedavi edebildiğini ve hatta önleyebildiğini vurguluyor.
Doktor “Stres kötü bir şeydir. Bu hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde kanıtlandı." diyor.
