BERFİN BİTİRİM
Mesut Barzani’nin kontrolündeki Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) Irak’ın Kerkük kentine girmesiyle patlak veren olaylar, herkesin gözünün Irak’a çevrilmesine neden oldu. Kerkük Valisi Rakan Said el Cuburi, Ortak Operasyonlar Komutanlığı güçlerinin kullandığı binanın KDP'ye teslim edileceğinin öğrenilmesinin ardından Türkmen ve Arap gruplar karara tepki gösterdi.
Irak Başbakanı es-Sudani’nin kararına karşı çıkan Haşdi Şabi güçleri (Halk Seferberlik Güçleri), bina önünde çadır kurdu. Bu tepkinin ardından Kürt göstericiler de Hasdi Şabi’ye karşı harekete geçti ve binaya yürüdü. Es-Sudani'nin kararının protesto edildiği gösteriler 25 Ağustos'ta başladı.
Güvenlik güçlerinin açtığı ateş sonucu ikisi Kürdistan Yurtseverler Birliği Partisi (KYB) üyesi dört Kürt gösterici öldü. Çıkan çatışmalarda üçü polis en az 14 kişi de yaralandı. Yaşananların neticesinde sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
BİNANIN KDP’YE TESLİMİ ERTELENDİ
Çıkan çatışmaların ardından Kerkük Valisi Rakan Said el Cuburi açıklama yaparak, Ortak Operasyonlar Komutanlığı tarafından kullanılan binanın KDP’ye teslim edilmesinin ertelendiğini duyurdu. Bu duyurunun ardından göstericilerin protestoları sona erdi.
Kerkük’te yaşanan sakinlikle birlikte 24 saatliğine ilan edilen sokağa çıkma yasağı kaldırıldı ve olaylar nedeniyle kapatılmak zorunda kalan Erbil-Kerkük yolu yeniden trafiğe açıldı.
BİNA KÜRTLERİN AĞIRLIKLI OLDUĞU MAHALLEDE
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) 25 Eylül 2017'de düzenlediği bağımsızlık referandumunun ardından, merkezi hükümete bağlı güçler 16 Ekim 2017'de Kerkük'e girdi ve kentteki Peşmerge hükmü tamamen sona erdi.
Bu arada Irak ordusu KDP binasını boşaltıp Kerkük Operasyonlar Komutanlığı karargahı yapılmasına karar verdi. KDP, binanın daha önce parti tarafından kullanıldığını ve yeniden partiye ait olması gerektiğini savundu.
Bu istek üzerine harekete geçen Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, 18 Mayıs'ta yapılacak yerel seçimlerin öncesinde, ordunun ve büyük kısmı Şii olan Haşdi Şabi (Halk Seferberlik Güçleri) birliklerinin karargah olarak kullandıkları binanın KDP’ye devredilmesi için gerekli adımları attı.
Söz konusu bina, Kürtlerin ağırlıklı yaşadığı Seydere Mahallesi’nde yer alıyor.
AÇIKLAMALAR PEŞ PEŞE GELDİ
Olayların patlak vermesinin akabinde Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani Cumartesi gecesi Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) Başkanı Mesud Barzani ve Kürdistan Bölgesel Yönetim Başkanı Neçirvan Barzani ile telefonda çeşitli görüşmeler yaptı.
Es-Sudani'nin ofisinden yapılan yazılı açıklamada; Kerkük'te huzur ve istikrarın korunması, birlikte yaşam ve güvenliği bozmaya yönelik her türlü girişimin önlenmesi için acil tedbirler alınması gerektiğine yönelik mesajlar verildi.
Mesud Barzani de yapmış olduğu yazılı açıklamada, yasal olmayan adımların Kerkük'te tüm etnik gruplar arasında bazı sıkıntıların ortaya çıkmasına neden olabileceğini belirtti.
Haşdi Şabi taraftarlarının gösterilerini yasa dışı olarak tasvir eden Barzani, "Kürt çocuklarımızın Kerkük’te kanının dökülmesinin bedeli ağır olur" diye konuştu.
"Fitne ile bölünmeler önlenmeli ve bu duruma son verilmedir" açıklaması yapan Kürdistan Yurtseverler Birliği Genel Başkanı Bafıl Talabani de Kerkük’te ortak yaşam ve kardeşlik ortamını bozmaya çalışan her türlü girişimi kınadıklarını ifade etti ve şu şekilde devam etti: "Yaşananları kabul edilemez buluyoruz. Kürt göstericileri öldürenler yargılanmalı"
CUMHURBAŞKANI RECEP TAYYİP ERDOĞAN’DAN KERKÜK AÇIKLAMASI
Kerkük'te yaşanan gelişmelerle ilgili önemli açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Kerkük konusuyla ilgili olarak da gerek Dışişleri Bakanım Hakan Fidan gerekse istihbarat birimlerimiz konuyu sıkı takip ediyorlar. İşin sıkı sıkıya takibi neticesinde gerek Irak Başbakanı Sayın Sudani ile yapılan görüşmeler gerekse oradaki muhataplarıyla yapılan görüşmeler neticesinde şu anda Kerkük’te nispeten sakin bir hava var." diye konuştu.
Erdoğan konuya ilişkin olarak şu ifadeleri kullandı: “Bölgenin barış ve huzuru için Kerkük’ün yapısını bozacak faaliyetlerden uzak durulmalı. Kerkük’ün yapısını bozacak her eylem, Irak’ın bütünlüğünün bozulması demektir. Türkmen yurdu Kerkük, yüzlerce yıldır farklı kültürlerin bir arada barış içinde yaşadığı coğrafya olmuştur. Bu coğrafyanın huzurunun, bütünlüğünün bozulmasına izin vermeyeceğiz”
DIŞİŞLERİ BAKANI FİDAN: “KAYGIYLA KARŞILIYORUZ”
Bir hafta önce Irak'ta çeşitli temaslarda bulunan ve IKBY yetkilileriyle de iletişime geçen Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Kerkük’te yaşanan gelişmelere ilişkin olarak, "Irak'ın asli ve kurucu unsurlarından olan Türkmenlerin ana yurdu olan Kerkük'te olanları üzüntü ve kaygıyla karşılıyoruz" dedi.
Bakan Fidan, Kerkük'ün etnik köken ve din açısından Irak'ın küçük bir modeli olduğunu, Kerkük'ün huzur ve istikrarının Irak'ın bütününün huzur ve istikrarına etki ettiğine özellikle değindi. Türkmenlerin haklarının korunmasından da bahseden Fidan, bu konunun Türkiye için önemli olduğunu ve siyasi pazarlık konusu yapılmaması gerektiğini vurguladı. Fidan, Kerkük’te Türkmenlerin haklarını her zaman savunacakları konusunda da güvence verdi.
TÜRKMEN BAKANDAN ORTAK İRADE VURGUSU
Türkmen bakan Aydın Maruf: Barış ve ortak irade, Kerkük için çok önemli açıklamalarda bulundu.
IKBY'de Türkmenleri temsil eden bakan Aydın Maruf, BBC Türkçe’ye konuştu. Bakan Maruf; Arap, Kürt, Türk, Hristiyan grupların bir arada yaşadığı Kerkük’ü "Irak’ın küçük bir modeli" olarak gördüğünü ifade etti. Şehirde herhangi bir tarafı etkileyecek bir saldırının, Irak geneline yayılabileceğine dikkat çekti.
Maruf, Kerkük'te tüm taraflara sakin olmaları için çağrıda bulundu:
"Irak Anayasası'na göre Türkmen, Şii, Sünni, Kürt, Arap her kesim siyasi parti kurup her Irak kentinde ofis açabilir. Buna KDP de dahildir. Ama yaşanan bu hadise Kerkük’ü daha da siyasileştirdi. Bunun daha çok siyasileşmesi Kerkük halkına da olumsuz yansıyacaktır."
“TÜRKMENLER ÇEKİŞMEYE ALET OLMAMALI”
Türkmen Kalkınma Partisi Başkanı İlhanlı Kerkük’teki olaylara ilişkin yaptığı açıklamada, Türkmenlerin her iki taraf arasındaki çekişmeye alet olmaması gerektiğine değindi. Kürdistan Bölgesel Yönetimi Parlamentosu'nda görev alan Muhammed İlhanlı "Bu olay bizimle ilgili değil ve Türkmenlerin buna alet edilmeye çalışılması çok kötü" diye konuştu.
Arapların ve Haşdi Şabi milislerinin yaşananları seçimler öncesi propaganda malzemesi olarak kullanmak istediğini ve olayları bilinçli olarak çıkarıldığına inanan İlhanlı şunları söyledi:
"Sanki Kerkük’teki Türkmenler de buna karşıymış gibi bir algı yaratıldı. Karargah binasının KDP’ye verilip verilmemesi meselesi hükümet, askeri güç ve KDP arasındaki bir meseledir. Federal mahkeme de kararı durdurdu ama bu duruma Türkmenlerin de alet edilmeye çalışılması kötü çünkü bu bizi ilgilendiren bir konu değil.
Türkmenlerin etnik haklarını orada aramak, siyasi temsiliyetlerini Irak’ın genelinde savunmak yerine bu küçük meselelere Türkmenleri dahil etmek hiç uygun bir davranış olmadı. Türkmenler iki taraf arasındaki çekişmeye alet olmamalı."
KERKÜK’TE BUGÜNE KADAR NELER YAŞANDI?
Kerkük, bölgenin en önemli şehirlerinin başında geliyor. Irak’ın en fazla petrol rezervine sahip ikinci şehirlerinden olan Kerkük’te Baas Partisi kendi döneminde Araplaştırma politikaları uyguladı. Bu nedenle şehirde yaşayan Türkmenler ve Kürtler asimile olma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı.
2003 yılında ise Amerika Birleşik Devletleri’nin Irak işgalinin ardından Kürtler yeniden Kerkük’e dönmeye başladı. Bu dönemden itibaren şehirdeki nüfuslarında artış görüldü.
Kerkük, Irak Anayasası’nın 140. Maddesi doğrultusunda “tartışmalı bölge” konumunda bulunuyor. Kerkük’ün geleceğinin belirlenmesi için referandum yapılması öngörülüyordu.
Belirlenen maddeye göre, Saddam Hüseyin döneminde şehirden zorla göç ettirilen Kerküklüler kente geri dönecek ve bunun neticesinde nüfus sayımı gerçekleştirilecekti.
Fakat bu gerçekleşmedi çünkü 25 Eylül 2017’de yapılan bağımsızlık referandumunun ardından Iraklı Kürtler kentteki askeri ve siyasi güçlerini kaybetti. Bu referandumla birlikte kontrol, Irak ordusu ve Haşdi Şabi milislerine geçti.
Bu gelişmenin ardından Kerkük’ün yönetimi de Irak merkezi hükümetine geçmiş oldu. Hükümet, Irak’ın güçlü Sünni Arap aşiretlerinden Cuburi'ye mensup Rakan Cuburi’yi kayyum vali olarak atadı.
Kürtlerin çekilmesiyle 16 Ekim 2017'de Kerkük’e giren Irak ordusu ve Haşdi Şabi güçleri, KDP'ye ait binayı boşaltmış ve binayı Operasyonlar Komutanlığı Karargahı olarak kullanmaya başlamıştı.
