Türkiye'de ilk uçak fabrikasının kuruluşu, ilk yerli paraşüt üretimi gibi tarihi ilklere imza atan, İstanbul Boğazı üzerine köprü ve Keban Barajı'nın yapılması fikirlerini gündeme getiren Nuri Demirağ, en çok havacılık sanayisinin gelişimi için verdiği mücadeleler ve uçaklarıyla biliniyor.
TÜRK YAPIMI İLK UÇAK İSTANBUL'DAN DİVRİĞİ'YE UÇTU
Nuri Demirağ, havacılık alanındaki çalışmalarına 1939'da Türkiye'nin ilk yerli paraşüt üretimini gerçekleştirerek devam etti. 1941'de tamamen Türk yapımı ilk uçak İstanbul'dan Divriği'ye uçtu. Nuri Demirağ'ın oğlu ve Gök Okulu'nun ilk mezunlarından Galip Demirağ, bu uçuşta pilot olarak görev yaptı.
THK tarafından sipariş edilen 65 planör kısa sürede teslim edildikten sonra Nu.D-36 adlı 24 eğitim uçağı tamamlandı, deneme uçuşları İstanbul'da gerçekleştirildi.
THK SİPARİŞLERİ İPTAL ETTİ
THK'nin siparişi olan ve son olarak İstanbul'dan Eskişehir'e uçan uçakların teslimi için Eskişehir'de bir kez daha test uçuşu yapılması talep edildi. Selahattin Reşit Alan, 1938'de Nu.D-36 uçağıyla iniş yaparken, hayvanların hava alanına girmemesi için açılan hendeği göremeyip oraya düştü. Alan'ın vefat ettiği bu kazanın ardından THK siparişini iptal etti.
Nuri Demirağ konuyu mahkemeye taşışa da dava THK lehine sonuçlandı. O dönem uçakların yurt dışına satılamaması için bir de kanun çıkarıldı. Bu nedenle sipariş alamayan fabrika, 1950’li yıllarda kapandı.
İNÖNÜ'YE YAZILAN MEKTUPLAR CEVAPSIZ KALDI
Devlet bu uçakları almayınca Nuri Demirağ dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye mektup yazıyor, ancak herhangi bir cevap almıyor. Birkaç mektup denemesi yapmasına rağmen bir türlü İnönü’den cevap alamıyor.
Nuri Demirağ, İsmet İnönü'ye yazdığı mektupları kitaplaştırdı.
Nuri Demirağ’ın yaptığı bu uçakları İspanya, Irak, Mısır gibi ülkeler almak istiyor, ancak çıkan kanun ile uçakların başka ülkelere satışı yasaklanıyor.
Bu olaylar yaşanırken İsmet İnönü bir gün yolunun İstanbul’a düşmesi sonucu Nuri Demirağ’ı ziyaret eder. Fabrikayı ve okulu gezen İnönü’nün yanında o dönemki İstanbul Valisi Lütfü Kırdar ve Ali Fuat Çebesoy da vardır.
Nuri Demirağ’ın yaptığı işleri beğenen İnönü “Bu zamana kadar neden gelemedin yanımıza” sorusu üzerine Nuri Demirağ, şu ifadeleri kullanıyor:
“4 senedir size ulaşmak için mektuplar yazdım ama hiçbirine cevap alamadım. Ben bu ülkeye uçak ürettim, ama onları siz almadığınız gibi sattırmıyorsunuz da. Sizinle de görüştürmüyorlar beni.”
MİLLİ HAVACILIĞI BİTİREN TALİMAT: İSTİMLAK EDİN!
Nuri Demirağ'ın tapulu malı Yeşilköy havalimanına, İsmet İnönü tarafından el konulduğu biliniyor. Türk havacılığının köküne kibrit suyu dökülen olayı tetikleyen görüşmede gerçekleşen diyaloglar ise şöyle kayıtlara geçti:
İSMET İNÖNÜ: Nuri Bey, her şey çok mükemmel, daha ileriye gitmek için niçin devletle işbirliği yapmıyorsunuz?
NURİ DEMİRAĞ: Teşekkür ederim. Senelerdir söylediğiniz hususta uğraştım. Fakat başaramadım Devlet mensupları benden rüşvet istiyorlar.
Bu söz üzerine İnönü bozuldu.
İNÖNÜ: İspat eder misin?
DEMİRAĞ: "İspat ederim. Müsaade ederseniz evrakları getireyim,"
diye yazıhaneye geçti. İnönü yanındaki zevata dönerek, 'Zenginliği başını döndürdü. Havaalanını istimlak edin. Uçakları sattırmayın.' dedi. Nuri Bey içeriye girdiğinde İnönü ayağa kalkmış, kapıdan çıkarken karşılaştılar. Bir şey söylemeden otomobiline binerek ayrıldılar"
TÜRK HAVACILIK SANAYİSİ DARBE ALDI
Nuri Demirağ ile devam eden Türk havacılık sanayisi hamleleri, yaşanan bu gelişmelerin ardından darbe aldı. Bu alanda uzun bir süre yatırım yapılmaması yerli uçak çalışmalarının yıllarca ötelenmesine yol açtı.
O yıllarda açılan uçak fabrikalarının kapısına ya kilit vuruldu ya da buralar başka amaçlarla kullanılmaya başlandı.
Nuri Demirağ Uçak Fabrikası'nda üretilen Türkiye'nin ilk yerli üretim savaş uçaklarından biri gösteri uçuşunda
