Rusya’nın Ukrayna’ya saldırı başlatmasının ardından Çernobil Nükleer Santrali de hedefler arasında yer aldı. Rusya’nın etkili saldırıları karşısında Ukrayna kuvvetleri düştü ve Çernobil Rusların kontrolüne geçti. Bölgedeki saldırıların ardından en çok endişe veren durum ise nükleer sızıntılar oldu. Tüm dünyanın gözü kulağı santralden olası bir sızıntıya çevrilmiş durumda. Peki, Çernobil olayı nedir? Çernobil’de radyasyon yayılıyor mu? Detayları sizler için derledik…
ÇERNOBİL OLAYI NEDİR?
25 Nisan 1986’da öğle yemeğinden çıkan bir mühendisin deney çalışması ile başladı. Elektrik denemesi için, RBMK tipi reaktörün "acil soğutucu sistemlerini" iptal ediyordu. Teknisyenler, akşam üstüne doğru, reaktörün gücünü minimuma indirmişlerdi.
Amaçları, reaktörün çalışması ansızın durduğunda, buhar türbünlerinin daha ne kadar süre çalışmayı sürdürebileceklerini ve böylece ne kadar süre acil güvenlik sistemine güç sağlayabileceklerini öğrenmekti.
Ancak, bu durumda, RBMK tipi grafitgaz reaktörlerinin müthiş bir istikrarsızlık kazanacağından haberleri yoktu.
Deneyin yapılacağı 25 Nisan 1986’da önce reaktörün gücü yarıya düşürüldü, ardından da acil soğutma sistemi ile deney sırasında reaktörün kapanmasını önlemek için tehlike anında çalışmaya başlayan güvenlik sistemi devre dışı bırakıldı.
26 Nisan günü saat 01:00’i biraz geçe teknisyenler deneyin son hazırlıklarını tamamlamak üzere ek su pompalarını çalıştırdılar. Bunun sonucunda gücünün yüzde 7’siyle çalışmakta olan reaktörde buhar basıncı düştü ve buhar ayırma tamburlarındaki su düzeyi güvenlik sınırının altına indi.
Normal olarak bu durumda reaktörün güvenlik sistemine ulaşması gereken sinyaller de teknisyenler tarafından engellendi.
Su düzeyini yükseltmek için buhar sistemine daha fazla su aktarıldı ve saat 01:23’de deneyin fiilen başlatılması için koşulların oluştuğuna karar verildi.
Geri kalan diğer acil güvenlik sinyali bağlantılarını da kestikten sonra türbinlere giden buhar akışı durduruldu. Bunun sonucunda dolaşım pompaları ve reaktörün soğutma sistemi yavaşladı.
Yakıt kanallarında ani bir ısı yükselmesi görüldü ve yapım özellikleri nedeniyle reaktör tümüyle denetimden çıkmış oldu. Tehlikeyi farkeden teknisyenler reaktörün çalışmasını durdurmak amacıyla bütün denetim çubuklarını derhal sisteme sokmaya karar verdiler. Ama aşırı derecede ısınmış olan reaktörlerde saat 01:24’te yani deneye başlanmasından bir dakika sonra iki patlama oldu.
Bu patlamanın ayrıntıları tam olarak bilinememekle birlikte, denetim dışı bir çekirdek tepkimesinin gerçekleşmiş olduğu anlaşılmaktadır.Üç saniye içinde rektörün gücü %7’den %50’ye fırladı. Yakıt parçacıklarının soğutma suyuyla karşılaşması, suyun bir anda buhara dönüşmesine yol açtı. Oluşan aşırı buhar basıncı reaktörün ve santral binasının tepesini uçurdu. Reaktördeki zirkonyum ve grafitin yüksek sıcaklıktaki buharla karşılaşması sonucu oluşan hidrojen yanarak bütün santralı ateşler içinde bıraktı.
Ukrayna'nın Kiev kenti yakınlarındaki Çernobil Nükleer Güç Reaktörünün 4.ünitesinde 26 Nisan 1986 günü erken saatlerde meydana gelen nükleer kaza sonrasında atmosfere büyük miktarda fisyon ürünleri salındığı 30 Nisan 1986 günü tüm dünya tarafından öğrenildi. Kazadan kaynaklanan radyoaktif salınım, 28 Nisan tarihinde kuzey-batı yönünde esen rüzgarlarla İskandinavya'nın güney ve orta bölgelerine yönelmişti. 3 Mayıs Cumartesi günü bulaşmış (kontamine) hava kütlesi Avrupa'nın büyük bir kısmı ile birlikte Bulgaristan ve Yunanistan üzerinden Trakya'yı etkisi altına aldı. İkinci bir salınımla Çernobil'den doğuya sürüklenen bulaşmış hava kütlesi 7-9 Mayıs tarihlerinde Kırım Yarımadası'nın kuzeyinden Karadeniz üzerinden geçerek Türkiye'nin kuzey-doğu kıyılarına ulaştı.
ÇERNOBİL’DE RADYASYON YAYILIYOR MU?
Ukrayna Nükleer Düzenleme Kurumu, ülkenin Rus güçlerine karşı kontrolünü kaybettiği Çernobil Nükleer Santrali'nde aşırı radyasyon seviyelerinin kaydedildiğini bildirdi.
Kurumun internet sitesinde yer alan açıklamada, gama radyasyonu dozunun kontrol seviyelerini aştığı belirtildi.
Açıklamada, söz konusu dalgalanmaların ağır askeri ekipmanların hareketi ve radyoaktif tozun havaya salınması nedeniyle olabileceği ifade edildi.
Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisi Başkan Yardımcısı Mihayl Podolyak dün akşam yaptığı açıklamada Rus güçlerine karşı Çernobil Nükleer Santrali'nin kontrolünü kaybettiklerini bildirmişti.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanı Rafael Mariano Grossi de Rus askerleri tarafından ele geçirilen Çernobil Nükleer Tesislerine ilişkin "o bölgedeki nükleer tesislerin güvenli ve emniyetli işleyişinin hiçbir şekilde etkilenmemesi ve aksamamasının hayati önem taşıdığını" söylemişti.
Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, Ukrayna’nın Pripyat kentinde yer alan Çernobil Nükleer Güç Santrali’nin bulunduğu alanı tamamen kontrolleri altına aldıklarını söylemiş, santralde radyasyon seviyesinin normal düzeyde olduğunu belirtmişti.
