Celal Topçu - Muhabir
Dış gezegen, gezegenimizin çapının neredeyse iki katı olan ve biraz daha yoğun olan boyutu nedeniyle süper Dünya olarak sınıflandırılıyor. Boyut ve bileşim açısından Dünya ile Neptün arasındaki boşluğu dolduruyor.
Bu özellikler onu, özellikle atmosferik özelliklerini anlamak amacıyla derinlemesine astronomik çalışmalar için birinci sınıf bir aday haline getiriyor.
Öncü keşifler ve yeni içgörüler
Son zamanlarda, gelişmiş uzay teleskoplarının da dahil olduğu ortak çalışmalar sonucunda 55 Cancri e hakkında yeni ayrıntılar ortaya çıktı. Bu araştırmadaki kilit isimlerden biri Uzay ve Yaşanabilirlik Merkezi (CSH) ve NCCR PlanetS'ten Dr. Brice-Olivier Demory'dir .
“55 Cancri e en gizemli ötegezegenlerden biri. Geçtiğimiz on yılda bir düzine yer ve uzay tesisiyle elde edilen muazzam miktardaki gözlem zamanına rağmen, James Webb Uzay Teleskobu (JWST) sayesinde yapbozun parçaları nihayet bir araya getirilebildiği bugüne kadar, doğası anlaşılması zor bir şey olarak kaldı. diye belirtti Dr. Demory.
JWST, sıcak, yüksek derecede radyasyona maruz kalan kayalık gezegenlerin incelenmesinde potansiyel ortaya koydu ve yakında daha soğuk, potansiyel olarak yaşanabilir dünyalara dair içgörüler sağlayabilir .
NASA'nın Jet Propulsion Laboratuvarı'ndan (JPL) Renyu Hu, teleskopun etkisini vurguladı. “JWST, ötegezegen karakterizasyonunun sınırlarını kayalık ötegezegenlere doğru gerçekten zorluyor . Bu gerçekten yeni bir bilim türüne olanak sağlıyor.”
CHEOPS'un rolü
Anlayışımızı daha da ileriye taşıyan, Bern Üniversitesi'nde geliştirilip inşa edilen CHEOPS uzay teleskobu , 55 Cancri e ile ilgili birçok önemli soruyu yanıtlamada etkili oldu.
Hem CHEOPS hem de JWST'den yapılan gözlemler, 55 Cancri e'nin karbon monoksit veya karbondioksit gibi gazlar içeren bir atmosfere ev sahipliği yapabileceğini öne sürüyor.
Süper sıcak bir süper Dünya dış gezegeninin iklimi
Kayalık bileşimine rağmen, ötegezegen 55 Cancri e, Dünya'da bulunanlardan çok uzak koşullar sunuyor. Gezegenin yıldızına yakınlığı, muhtemelen erimiş bir magma okyanusuna yol açan aşırı yüzey sıcaklıkları yaratıyor.
Hu, " Gezegen o kadar sıcak ki erimiş kayaların bir kısmının buharlaşması gerekiyor" dedi. Bu yakınlık aynı zamanda 55 Cancri e'nin gelgit açısından kilitli olduğunu, gündüz tarafının yıldıza dönük olduğunu ve gece tarafının daimi karanlıkta kaldığını gösteriyor.
Yenilikçi gözlem teknikleri
Araştırma ekibi, 55 Cancri e'den gelen kızılötesi ışığı gözlemlemek için JWST'nin NIRCam ve MIRI'sini kullanarak yüzey sıcaklıklarını ve atmosferik özellikleri çıkarsamaya olanak sağladı.
Uzmanlar, gezegenin ikincil tutulması sırasında (yıldızının arkasındayken) yayılan ışığı normal durumuyla karşılaştırarak, gezegenin atmosferi yoksa gündüz sıcaklığının beklenenden daha soğuk olduğunu belirledi .
Bu sıcaklık farklılığı, enerjiyi gündüzden gece tarafına dağıtan, uçucu madde bakımından zengin bir atmosfere işaret ediyor ve ısı dağılımının yalnızca lav akışlarıyla ilgili önceki varsayımlara meydan okuyor.
Dış gezegen gelişimine açılan bir pencere
Yakın zamanda Stanford Üniversitesi ve Colorado Eyalet Üniversitesi'nden bilim adamları tarafından analiz edilen, dış gezegen 55 Cancri e'nin etrafındaki potansiyel atmosfer, muhtemelen gezegenin köpüren magma okyanusundan kaynaklanıyor. Sonuç olarak bu, volkanik aktiviteyle sürekli olarak yenilenen ikincil bir atmosfere işaret ediyor .
Araştırma, gezegenlerin atmosferleri, yüzeyleri ve iç mekanları arasındaki etkileşimleri incelemek için eşsiz bir fırsat sağladı. Bu bilgiler muhtemelen Dünya, Venüs ve Mars'ın erken aşamalarına uygulanabilir.
Hu, "Sonuçta, kayalık bir gezegenin gaz açısından zengin bir atmosfere sahip olmasını hangi koşulların mümkün kıldığını anlamak istiyoruz: yaşanabilir bir gezegenin temel bileşeni" dedi.
55 Cancri e yaşanabilir olmasa da ekstrem gezegen ortamlarını ve atmosferlerini incelemek için değerli bir laboratuvar sağlıyor. Bu içgörüler uzak dünyalara dair anlayışımızı derinleştiriyor ve başka yerlerde yaşamı sürdüren koşulları bulma arayışımızı ilerletiyor.
55 Cancri e hakkında daha fazla bilgi
55 Cancri e, Yengeç takımyıldızında, Dünya'dan yaklaşık 40 ışıkyılı uzaklıkta yer almaktadır. Güneşimize benzer bir ana dizi yıldızının etrafında dönen ilk keşfedilen ötegezegenlerden biri olmasıyla dikkat çekiyor.
Bu gezegen, yıldızı 55 Cancri'ye son derece yakın ve yörüngesi o kadar dar ki orada bir yıl sadece 18 saat sürüyor. Bu yakınlık, potansiyel olarak 2.700 santigrat dereceye kadar ulaşan inanılmaz derecede yüksek yüzey sıcaklıklarına yol açıyor ve bu da bildiğimiz şekliyle yaşamı destekleme olasılığını ortadan kaldırıyor. Ek olarak gezegenin, Dünya'nınkinden daha yoğun, muhtemelen hidrojen ve helyum açısından zengin bir atmosferi olabilir.
Ayrıca yoğunluğuna ve gözlemlenen emisyonlara dayanarak 55 Cancri e'nin bileşiminde önemli miktarda karbon bulunabileceği yönünde spekülasyonlar da mevcut. Bazı bilim insanları bu karbonun büyük bir kısmının elmas formunda olabileceğini öne sürüyor ve bu da "elmas gezegen" lakabını doğuruyor.
Ancak bunlar hala bilim camiasında devam eden araştırma ve tartışma konularıdır. Gezegen, gezegen oluşumu ve güneş sistemimiz dışındaki gezegenlerin özellikleri hakkında daha fazla bilgi edinmemize yardımcı olabilecek zengin bir çalışma alanı sunuyor.
