Nihat Nasır - Muhabir
Lakin bizim burada merak ettiğimiz konu aynı halkalardan dünyada da olsaydı, yer yüzünden baktığımızda gökyüzü nasıl görünürdü?
Dünyanın güzelliği çok farklıdır ama halkaların varlığıyla bu güzelliğin daha da artırılıp artırılamayacağını merak etmek eğlenceli bir konu, bakanın gözünde estetik meselesidir ama bilimsel olanına cevap verebiliriz: Dünyanın halkaları oluşabilir mi? Oluşursa nasıl bir özellikte gezegen olur?
Halkalar katı cisimlerin bir gezegene çok yaklaşmasıyla oluşur. Roche sınırı adı verilen bir aralık vardır: Bu sınır dahilinde, birincil cismin (bizim durumumuzda Dünya) gelgit kuvvetleri çok güçlü olur ve bir uyduyu parçalayabilir. Bu, birincil cismin yarıçapına ve iki cismin yoğunluğuna bağlıdır, dolayısıyla tek bir değer değildir.
Örneğin Dünya ve Ay'ı ele alırsak, Ay yok edilmeden önce 9.500 kilometre (5.900 mil) kadar yakın bir yörüngede dönebilir. Daha az kayalık halka istiyorsak, belki de buzlu bir ayın yok oluşunu dikkate almamız gerekiyor. Eğer (muhtemelen) Satürn için yeterince iyiyse , Dünya için de yeterince iyidir.
Dünyanın yüzüğü nasıl yapılır?
Yani sen göksel bir Sauron'sun ve Dünya'ya bir yüzük hediye etmeye hazırsın (ve Ay'ı korumak istiyorsun). O halde tıpkı Satürn gibi buzlu bir halka yapalım. O halde Enceladus yoğunluğuna sahip buzlu bir ayı tanıtmak en iyisidir. Parçalanması için gezegenimize yaklaşması gerekecek; buzlu ayı toz haline getirmek için yaklaşık 5.300 kilometre ( 3.300 mil ) yeterli olacaktır. Ve ay kadar büyük bir şeye ihtiyacınız yok. Şimdiye kadar bulunanların en büyüğü kadar büyük bir kuyruklu yıldız, Dünya'nın etrafında güzel bir halka oluşturacak kadar çok olacak.
Bu yüzükte küçük bir sorun var. Buz yörüngemizde iyi tutunamaz, bu nedenle iç güneş sisteminin gövdeleri bu kadar kurudur. Bu yüzden kayalara bağlı kalmak zorunda kalabiliriz. Buz kadar parlak olmayabilir ama Ay tamamen kayadan oluşuyor ve hâlâ aldığı ışığın yaklaşık onda birini yansıtıyor. Bu birkaç parlak yüzük almaya yetecek kadar iyi.
Yüzüğün yapımının, büyük bir asteroitin güvenli bir şekilde Dünya'ya bu kadar yaklaşması dışında çok zahmetli olması pek mümkün değil. Hammaddenizi küçük, güzel bir nesnenin içine koyuyorsunuz, onu diğer nesnenizden doğru mesafeye koyuyorsunuz. Gelgit kuvvetlerinin hedefinizi zorlamasını bekleyin; zamanla güzel bir halka görünecektir. Bunun büyük ve küçük gövdelerde çalışması garanti edilir. Chariklo gibi asteroitlerin halkaları vardır ve 10 milyon yıl boyunca stabil kalabilirler.
Küçük deneyimiz için de stabiliteleri önemlidir. Halkaları oluşturan parçacıkların büyüklüğünün yanı sıra, kuvvetleri dengelemeye yardımcı olan küçük uydular olan çoban uydularının varlığı da çok önemlidir. Halkaları yörüngede tutmak için bir köy gerekiyor.
Yüzük nasıl yok olur?
Yüzükler sonsuza kadar sürmez. Satürn'ün halkaları daha genç olmasa da 400 milyon yıl kadar genç olabilir. Bu, insanlar için yeni bir gelişme gibi görünmeyebilir; ancak 4,5 milyar yıllık bir gezegen için bu, ömrünün yüzde 10'undan daha az bir süre. Yani özellik geçicidir.
Ve yıkım sürekli olur. Bazı parçacıklar uçup gidecek ama birçoğu gezegene yağmur şeklinde yağarak halkaların iç kısmı ekvator üzerinde sürekli bir meteor yağmuru oluşturacak.
Satürn'de halkaların yavaş yavaş yok olması , üst atmosferin belirli bir bölümünü ısıtır. Aynı şeyin Dünya'da da olması muhtemeldir. Halkalar için en düşük rakımın yaklaşık 1.000 kilometre (600 mil) olması muhtemeldir. Bu yüksekliğin altındaki parçacıklar, son derece ince atmosfer tarafından çok hızlı bir şekilde aşağı doğru sürüklenecektir.
Halka yağmurunun sonuçları belirsiz çünkü bu aslında uğraşmamız gereken bir sorun değil. Yine de mutlaka bazı şeyler olacaktı. Bu, üst atmosferde oldukça tutarlı bir etki olacaktır, dolayısıyla işler her zamanki gibi yürümez. Ve bu sadece ekvator bölgelerinde değil. Gezegene uyguladığımız keyfi ayrılığa rağmen dünyanın her bölgesi geri kalanıyla bağlantılıdır. Ekvator üzerindeki ısınma tüm Dünya'yı etkileyecek.
Görünüşe göre tüm olay her şeyden daha rahatsız edici olabilir. Eğer kayalık bir gezegen halkalandığında ona ne olacağını görmek istiyorsak, aynı şeyin Mars'ta da olmasını bekleyebiliriz. Birkaç on milyon yıl içinde Mars'ın uydusu Phobos, gezegen tarafından parçalanacak ve Kızıl Gezegenin etrafında tüm güzellikleri ve tehlikeleriyle bir halka sistemi oluşacaktır.
Tüm "açıklayıcı" makalelerin doğruluğu, yayınlanma sırasında doğruluk denetleyicileri tarafından onaylanır . Bilgileri güncel tutmak için metinler, resimler ve bağlantılar daha sonraki bir tarihte düzenlenebilir, kaldırılabilir veya bunlara ekleme yapılabilir.
