Esenboğa Havalimanı’nda son iki yıl içinde yapılan iki büyük casus takası, bu değiş tokuşların sembolü olan köprüyü hatırlattı. Sovyetler ile Batı bloku arasındaki casuslar savaşının en hareketli döneminde öne çıkan Berlin’deki Glienicke Köprüsü istihbarat tarihine casus takaslarının simgesi olarak geçti. Berlin ile Potsdam’ı birbirinden ayıran köprünün iki ucuna getirilen casuslar, karşı tarafla takas ediliyordu. İlk takas, 10 Şubat 1962’de yapıldı. ABD’nin elindeki Sovyet ajanı Rudolf Abel, Sovyetlerin elindeki Gary Powers ile takas edildi. İngiltere doğumlu Abel, KGB için New York’ta istihbarat toplarken yakalanmış, 30 yıla mahkûm edilmişti. Powers ise 1960’da Yekatarinburg’da (son takastaki Wall Street Journal muhabiri de burada yakalanmıştı) düşen casus uçağın pilotuydu. Köprüde daha sonra da takaslar yapıldı.
ZACHARSKİ İÇİN 23 AJAN
Diğer bir büyük takas ise 1985’te gerçekleşti. Marian Zacharski adlı eski bir ajan KGB için istihbarat topladığı suçlamasıyla yakalandı ve mahkûm edildi. ABD ile Sovyetler arasındaki müzakereler üç yıldan fazla sürdü. Sonunda KGB onu ABD’den geri almak için Sovyetler’de ve peyk ülkelerde tutuklu ve hükümlü 23 kişiyi serbest bıraktı. Takas yine Berlin’deki meşhur köprüde gerçekleşti. 1986’nın şubat ayında o köprü bu kez başka önemli bir takasa ev sahipliği yaptı. Sovyetlerin elinde ABD istihbaratına çalıştığı için hapse atılan Sovyet Yahudisi Anatoly Shcharansky vardı. ABD ise CIA’ye sızan Çekya kökenli üç Sovyet ajanını getirmişti. Köprüde takas edildiler.
Tom Hanks’in başrolünde yer aldığı ‘Casuslar Köprüsü’ adlı filmle meşhur olan köprü, halen popülerliğini koruyor.
BİR GAZETECİ DAHA
1986’nın eylül ayında ise Wall Street Journal muhabiri gibi bir gazeteci yine Sovyetlerin elindeydi. KGB, US News&World Report muhabiri Nicholas Daniloff’u casusluk suçlamasıyla tutuklattı. Daniloff, New York’ta tutuklanan Gennadi Zakharov ile takas edildi. Viyana’da 2010 temmuz ayındaki takasta da FBI’ın ABD’de yakaladığı 10 kişilik “uyuyan hücre”, Rusların elindeki Sergei Skripal adlı Rus istihbarat subayıyla takas edildi. Kripal bu takastan 10 yıl sonra Londra’da zehirli bir suikast girişimine maruz kaldı.
ANKARA’NIN TAKASLARI
ABD’li eski deniz piyadesi Travor Reed, Ağustos 2019’da Rusya’da “polise saldırmak” suçundan tutuklandı. Yargılanıp 9 yıl hapis cezası aldı. Reed’in ailesi onun kurtarılması için Beyaz Saray’ın kapısını çaldı. ABD kamuoyu da Reed’in iadesi için baskı yapıyordu. Kapı arkası diplomasisiyle Rusya’nın ne istediği anlaşıldı. 2010’da DEA’nın kokain kaçakçılığı suçundan yakaladığı ve 20 yıl hapis cezası verilen eski Rus pilotu Konstantin Yaroşenko’yu istiyorlardı. Müzakereler aylarca devam etti. Araya Ankara girdi. İki taraf anlaştı. Rusya ve ABD’den havalanan iki uçak Ankara Esenboğa’da buluştu. Uçaklar birbirine yanaştı ve Trevor ile Yaroşenko takas edildi.
ÖLÜM TACİRİ RUSYA’DA
Eski Rus subayı Victor Bout, fimlere ve kitaplara konu olacak kadar kötü şöhretli bir silah kaçakçısıydı. Nicolas Cage’ın “Savaş Tanrısı” ve Douglas Farah’ın “Ölüm Taciri” filmleri onu anlatıyordu. Bout, ABD ve İngiliz istihbaratının tuzaklı bir operasyonuyla yakalandı, 25 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Rusya o günden beri onu geri almak için çalıştı. Trump’a onu iade etmesi karşılığında (son takastaki) ABD Deniz Piyadesi Paul Whelan teklif edildi ama kabul edilmedi. En sonunda Rusya’da tutuklanan ABD’li basketbolcu Brittney Griner ile Aralık 2022’de Abudabi’de takas edildi. Bout’un Rusya’da uçaktan inişi televizyonlardan canlı yayınlandı. Esenboğa son olarak da geçen perşembe günü yapılan dev casus takasına ev sahipliği yaptı.
