Demans genellikle yaşlılıkla ilişkilendirilse de her yıl yüz binlerce kişiye 65 yaş altı erken başlangıçlı demans (YOD) tanısı konuluyor. 2023 yılında yayımlanan kapsamlı bir araştırma ise genç yaşta demansın nedenlerine dair önemli veriler sundu.
Daha önce yapılan araştırmaların çoğu, kuşaklar arası aktarılan genetik faktörlere odaklanmışken, bu yeni çalışmada araştırmacılar ilk kez yaşam tarzı ve sağlıkla ilgili 15 farklı faktörün YOD riskiyle ilişkili olduğunu ortaya koydu.
ÜNİVERSİTELERDEN GÜÇLÜ DESTEK
Exeter Üniversitesi’nden epidemiyolog David Llewellyn, "Bu, şimdiye kadar yapılmış en büyük ve en kapsamlı çalışma" diyerek Aralık 2023'te açıklanan bulguların önemini vurguladı. "İlk kez bu kadar net biçimde, riskleri azaltabileceğimizi gösteren veriler var" dedi.
Araştırmada Birleşik Krallık'ta 65 yaş altındaki 356.052 kişinin verileri incelendi. Yoksulluk, sosyal izolasyon, işitme kaybı, inme, diyabet, kalp hastalığı, depresyon, D vitamini eksikliği ve iltihapla ilişkili C-reaktif protein yüksekliği, YOD riskini artıran etkenler arasında yer aldı.
Ayrıca Alzheimer ile ilişkilendirilen ApoE4 ε4 geninin iki kopyasına sahip olmak da risk faktörü olarak belirlendi.
ALKOL BAĞLANTISI KARMAŞIK
Alkol kullanımıyla ilgili bulgular ise dikkat çekici: Alkol bağımlılığı riski artırırken, orta ila ağır düzeyde alkol tüketiminin daha düşük YOD riskiyle ilişkili olduğu tespit edildi. Araştırmacılar bunun, genellikle bu gruptaki bireylerin genel sağlık durumunun daha iyi olmasından kaynaklanabileceğini ifade etti.
Yüksek eğitim seviyesi ve güçlü el kavrama (kas kuvveti) gibi fiziksel sağlamlık göstergeleri de demans riskini azaltan faktörler arasında.
ZİHİNSEL SAĞLIK DA ANAHTAR ROLDE
Maastricht Üniversitesi’nden nöroepidemiyolog Sebastian Köhler, yaşlılıkta gelişen demansta olduğu gibi YOD'da da değiştirilebilir risk faktörlerinin önemine dikkat çekerek, kronik stres, yalnızlık ve depresyon gibi zihinsel sağlıkla ilgili unsurların da göz ardı edilmemesi gerektiğini söyledi.
Bu araştırma, demansın kesin nedenlerini kanıtlamasa da tabloyu daha ayrıntılı hale getirerek tedavi ve önleme çalışmalarına katkı sağlıyor. Uzmanlar, birçok risk faktörünün değiştirilebilir olması nedeniyle sağlıklı yaşam tarzlarının demans riskini azaltabileceği konusunda hemfikir.
Maastricht Üniversitesi’nden sinirbilimci Stevie Hendriks ise, "Genç yaşta demans çok yıkıcıdır çünkü etkilenen kişiler genellikle çalışıyor, çocuk sahibi ve yoğun bir hayatları var," diyerek, genetik dışındaki nedenlerin de incelenmesinin bu yüzden önemli olduğunu vurguladı.
