ABD Başkanı Joe Biden'ın 31 Mayıs'ta duyurduğu İsrail'in Gazze'de 3 aşamalı yeni ateşkes önerisinin, yaklaşık 4 ay önce Hamas'ın Mısır ve Katar üzerinden sunduğu esir değişimi ve ateşkes teklifinden pek farklı olmaması tartışma yarattı.
Siyasi gözlemciler, iki ateşkes önerisi arasında öne çıkan en büyük farkın, Hamas'ın teklif sunduğu dönemde İsrail'in saldırıları nedeniyle toplam sivil can kaybı 27 bin civarındayken şimdi ise 37 bine yaklaşması olduğuna dikkati çekiyor.
İsrail'in sunduğu, ilk kez Biden'ın açıkladığı 3 aşamalı yeni ateşkes taslağının ilk kademesi 6 haftadan oluşuyor ve bu süreçte İsrail askerlerinin Gazze'deki yerleşim yerlerinden tamamen geri çekilmesi öngörülüyor.
Ayrıca bu aşamada Hamas'ın elindeki rehinelerin, öncelikle yaşlılar ve kadınlar olmak üzere bir kısmının bırakılması, buna mukabil İsrail hapishanelerinde tutulan Filistinlilerin bir bölümünün salıverilmesi ve Gazze'ye insani yardımların günlük 600 tır seviyesine çıkarılması da taslakta bulunuyor.
İlk aşama, yerlerinden edilen Gazzelilerin yaşadıkları bölgelere güvenli şekilde geri dönebilmelerini de içeriyor.
Bu 45 günlük ilk kademede İsrail ile Hamas arasında ikinci aşamaya geçiş için çatışmaların kalıcı şekilde sonlandırılması amacıyla müzakere sürecinin de yürütülmesi planlanıyor.
İsrail yönetiminde özellikle aşırı radikal üyelerin, defalarca kalıcı ateşkese sıcak bakmadığını açıklamaları nedeniyle bu müzakerelerin, ilk aşama sürecinde en kırılgan konu olabileceği değerlendirmesi yapılıyor.
2. ve 3. aşamalarda neler var?
İkinci aşamaya geçildiğinde ise sağ olan İsrailli erkek askerler dahil hayatta kalan tüm rehinelerin serbest bırakılması ve İsrail güçlerinin Gazze Şeridi'nden tamamen çekilerek ilk kademedeki geçici ateşkesin kalıcı şekilde çatışmaların sonlandırılmasına dönüşmesi öngörülüyor.
İkinci aşamanın da başarıyla sonuçlandırılarak tarafların anlaşmaya varması ve ateşkesin kalıcı hale gelmesi durumunda anlaşmanın üçüncü yani son kademesine geçilmesi ve Gazze'nin yeniden inşa süreci gündeme getirilerek ölen rehinelerin cenazelerinin teslim edileceği belirtiliyor.
Biden, ateşkes önerisini açıkladığı basın toplantısında, İsrail'in Gazze'de "Hamas'ın işini bitirdiğini" savunarak, İsrail'in bombardımanları sonucu yerle bir olan Gazze'nin yeniden inşasına katkı sunacak Arap ülkelerinin "Hamas'ın yeniden silahlanmasına izin vermeyecek yaklaşım içinde" bulunacağını söyledi.
Son ateşkes teklifi, 4 ay önce Hamas'ın sunduğu öneriyle benzeşiyor
İsrail'in ABD üzerinden gündeme getirdiği Gazze'de yeni ateşkes önerisinin yaklaşık 4 ay önce, 6 Şubat'ta Hamas’ın sunduğu esir takası ve ateşkes teklifinden çok farklı olmaması dikkati çekti.
Hamas, o dönemde taraflar arasında devam eden müzakerelere yönelik Katar ve Mısır üzerinden sunduğu öneride aynı şekilde üç aşamalı ateşkes taslağını gündeme getirmişti.
Her kademenin 45 gün süreceği Hamas'ın taslağının ilk aşamasında da kadın, hasta, 60 yaş üzeri ve 19 yaş altındaki tüm rehinelerle birlikte 35-40 civarında İsrailli erkeğin, İsrail hapishanelerinde tutulan Filistinli kadın ve çocukların serbest bırakılması karşılığında salıverilmesi önerilmişti.
İkinci 45 günlük aşamada da İsrailli askerler dahil hayattaki diğer erkek rehinelerin bırakılması, son yani üçüncü aşamada da iki taraftaki cenazelerin değişimi ve akabinde Gazze'nin yeniden inşası için ablukanın kaldırılması isteniyordu.
Hamas, teklifinde İsrail hapishanelerinden 1500 Filistinli mahkumun serbest bırakılmasını ve bunlardan üçte birini İsrail tarafından ömür boyu hapse çarptırılan Filistinliler arasından seçmek istediğini iletmişti.
Esir takası sürerken Gazze'ye yardım amacıyla sınır geçiş kapılarının açılması, İsrail ile Hamas'ın kalıcı barış için müzakerelere devam etmesi ve toplam 4,5 ay (135 gün) sonra da kalıcı barışın sağlanması öngörülüyordu.
Biden, Hamas'ın teklifi için "biraz abartılı göründüğü" değerlendirmesinde bulunmuştu
ABD Başkanı Joe Biden, 6 Şubat'ta Hamas'ın o tarihlerde devam eden ateşkes müzakerelerine yönelik "çerçeve anlaşma" şeklinde Mısır ve Katar üzerinden sunduğu taslak için "biraz abartılı göründüğü" değerlendirmesinde bulunmuştu.
İsrail de bu teklife yönelik müzakerelerin parçası olarak savaşı bitirmeye dair herhangi bir taahhütte bulunamayacağını beyan edince Hamas'ın önerdiği ateşkes anlaşması çıkmaza girmişti.
Tel Aviv yönetimi ile Hamas arasında esir takası mutabakatı kapsamında Mısır'ın başkenti Kahire'de 13 Şubat'ta yapılan toplantının arından ABD, İsrail, Katar ve Mısır'dan heyetlerin katıldığı müzakereler, Fransa'nın başkenti Paris'te devam etmiş ve 24 Şubat'ta sonlanmıştı.
Hamas'ın ateşkes önerdiği 6 Şubat'ta, İsrail'in 7 Ekim 2023'ten beri süren saldırıları sonucu Gazze'deki sivil kayıpların sayısı 27 bin 585 olarak kayıtlara geçmişken o dönemden bu yana yaklaşık 4 aylık süreçte bu sayı neredeyse 10 bin artarak şu anda en az 15 bin 328'i çocuk, 10 bin 171'i kadın olmak üzere 36 bin 379'a ulaşmış bulunuyor.
Biden için benzer ilk taslaktan sonra yaklaşık 10 bin Filistinlinin daha öldürülmesinin ardından ne değişti?
Biden'ın, Hamas'ın benzer ateşkes teklifine "abartılı" bulduğunu söyleyerek destek vermemesine rağmen 4 ay sonra saldırılarda yaklaşık 10 bin Filistinlinin daha öldürülmesinin ardından neden şimdi İsrail'in önerdiği taslağı sahiplenerek taraflara çağrıda bulunduğu değişik yorumlara sebep oluyor.
Siyasi gözlemciler, Biden'ın kasımdaki başkanlık seçimlerinde Gazze'de İsrail'in saldırılarına verdiği destek ve "soykırım işbirlikçiliği" baskısına karşı, kendi seçmen tabanı da dahil dünyadan gelen büyük tepkiler üzerine zorlandığı değerlendirmesini yapıyor.
İsrail'in Gazze'de on binlerce sivili öldürmesi ve abluka altında tuttuğu bölgeye insani yardımların girişini engelleyerek felaket düzeyinde açlık ve kıtlığa yol açması, tüm dünyada Tel Aviv yönetimine tepkilerin artmasına neden oluyor.
ABD dahil birçok ülkede milyonlarca kişi, Filistinlilerin haklarını savunmak ve katliamlara 'Dur!' demek için sokaklara dökülürken İsrail hükümetinde ABD üzerinden sunulan teklife "İsrail'in tüm hedeflerine ulaşmadan savaşın sona ermeyeceği" şeklinde tavır sergileyen kesim de bulunuyor.
Tüm bunlar, ateşkes başlasa bile müzakere sürecinin zorlu geçeceğini gösteriyor. 18 yıldır İsrail'in uyguladığı ablukanın sona erip ermeyeceği, yaklaşık 2,3 milyon Filistinlinin yaşadığı Gazze'de nasıl bir yönetimin olacağı ve yerle bir edilen Gazze Şeridi'ndeki yeniden imar sürecinin nasıl işleyeceği gibi konuların nasıl neticeleneceği de merakla bekleniyor.
