Antik insanların Avrasya'ya göçü, modern Avrupalıların multipl skleroz (MS), tip 2 diyabet ve Alzheimer hastalığı gibi çeşitli hastalıklara yakalanma riskini etkilemiş olabilir.
Bu, Nature dergisinde 10 Ocak Çarşamba günü yayınlanan iki yeni makaleye göre; aynı araştırmacıların diğer iki makalesinin yanı sıra, en eskisi Mezolitik döneme veya Orta Taş Devri'ne tarihlenen yüzlerce antik bireyin kemik ve dişlerinden elde edilen DNA analizlerini de içeriyor. Bilim insanları bu insanların DNA'sını günümüz Avrupalılarının genomlarıyla karşılaştırdı.
Proje, Avrupa'nın farklı bölgelerine yapılan üç eski insan göçünün genetik mirasına ışık tutuyor: yaklaşık 45.000 yıl önce avcı-toplayıcıların gelişi; yaklaşık 11.000 yıl önce Orta Doğu'dan gelen Neolitik çiftçiler; ve yaklaşık 5.000 yıl önce Doğu Avrupa ve Orta Asya'yı kapsayan bir bölge olan Pontus Bozkırındaki koyun ve sığır çiftçileri.
Toplamda araştırmacılar, 1.750 eski insanın genomlarını, Birleşik Krallık Biyobankası adı verilen büyük bir depoya veri katkıda bulunan yaklaşık 410.000 kişinin genomlarıyla karşılaştırdı. Tüm modern bireyler kendilerini İngiliz ve beyaz olarak tanımlıyordu ve yazarlar onlara ne kadar eski DNA'nın aktarıldığını tahmin ediyordu.
Yeni makalelerden biri, esas olarak Kuzey Avrupa'ya göç eden Pontus Bozkırı çiftçileri tarafından taşınan otoimmün hastalık MS ile bağlantılı gen varyantlarını tanımladı; bu, hastalığın neden Kuzey Avrupa kökenli insanlarda en yaygın olduğunu açıklamaya yardımcı olabilir. Araştırmacılar, bu risk değişkenlerinin "pozitif olarak seçilmiş" olduğu, yani göçmenlere bazı faydalar sundukları ve dolayısıyla ortaya çıkmaları için evrimsel baskı altında oldukları sonucuna vardı.
Bağışıklık fonksiyonuyla ilgili spesifik gen varyantlarının insanların MS'e duyarlılığını arttırdığı bilinmektedir. Bunlar arasında vücudun patojenleri tespit etmesine yardımcı olan HLA gen varyantları da yer alıyor. Bununla birlikte, bazı HLA varyantları, iki ucu keskin bir kılıç gibi, vücudun kendi hücrelerine saldırdığı otoimmün hastalıklarla da güçlü bir şekilde ilişkilidir.
Araştırma yazarları, geçmişte bu varyantların eski çiftçilerin hayvanlarından kaynaklanan bulaşıcı hastalıklarla mücadele etmelerine yardımcı olabileceğini öne sürüyor. Ancak zamanla insanların yaşam tarzları hijyen, beslenme ve ilaç açısından değiştikçe, varyantlar yeni anlamlar kazandı.
Çalışma yazarları, bu genlerin seçimini yönlendiren evrimsel güçlerin anlaşılmasının MS'in tedavisine yönelik etkileri olabileceğini öne sürüyor. İki ucu keskin kılıcı düşünen Dr. Lars Fugger, çalışmanın eş-kıdemli yazarı ve İngiltere'deki Oxford Üniversitesi'nde nöroimmünoloji profesörü olan Dr., 9 Ocak'ta düzenlediği basın toplantısında bunları dile getirdi.
Başka bir makalede yazarlar, 35 karmaşık özellik için genetik risk varyantlarının kalıtımını, yani birçok genin birleşiminden ve bunların çevreyle etkileşiminden kaynaklananları izlediler. Yetişkinlerdeki laktoz toleransıyla ilişkili genlerin yaklaşık 6.000 yıl önce Avrupa'da ortaya çıktığını ve bugün Kuzey Avrupalıların kısmen Pontus Bozkır çiftçilerinden miras aldıkları genler nedeniyle Güney Avrupalılardan daha uzun olma eğiliminde olabileceğini keşfettiler.
Ayrıca, üzerinde çalıştıkları avcı-toplayıcı gruptan daha fazla DNA taşıyan kişilerin, tip 2 diyabet ve Alzheimer hastalığına yakalanma konusunda genetik riskin, bu gen varyantlarından daha azını taşıyan kişilere göre daha yüksek olabileceğini buldular. Bu avcı-toplayıcı DNA'sına sahip modern popülasyonlar büyük ölçüde Doğu Avrupa'da yaşıyor.
Alzheimer risk varyantları pozitif olarak seçilmiş olabilir; örneğin ApoE4 adı verilen bir risk varyantı, Alzheimer gelişme riskini artırır ancak kadınlarda doğurganlığı artırabilir.
Konferansta, Oxford Üniversitesi'nde ortak kıdemli çalışma yazarı ve viroloji ve immünoloji profesörü Dr. Astrid Iversen, doğurganlık artışının atalarımıza "büyük bir avantaj" sağlamış olabileceğini söyledi.
Araştırmada yer almayan New York Buffalo Üniversitesi'ndeki antropoloji uzmanı Evrim Bilimleri Profesörü Ömer Gökçümen, ilk bakışta "bulgular, popülasyonda hastalıkla ilişkili varyantları sürdüren evrimsel 'değişim' kavramıyla iyi uyum sağlıyor ve hastalığa duyarlılığın neden negatif seçilim tarafından ortadan kaldırılmadığı sorusuna yanıt veriyor" dedi.
Bu iki çalışma, spesifik gen varyantları ile farklı hastalıkların görülme sıklığı arasındaki korelasyonları araştırdı. Bu nedenle, bu antik gen varyantlarını miras almanın günümüz Avrupalılarında bu hastalıklara kesin olarak neden olduğunu kanıtlayamıyorlar.
Projenin yöneticisi ve Cambridge Üniversitesi'nden evrimsel genetikçi Eske Willerslev, Kopenhag Üniversitesi basın toplantısında şunları söyledi:
"Bu makalelerin yaptığı şey, hastalık riskinin kökenlerini ve yayılmasını anlamak için bu eski insan genomlarını nasıl kullanabileceğinizin çerçevesini oluşturmaktır."
