Altı ay boyunca, aktivistler Max ve Eda, Fransa'nın Marsilya kentinde, şehrin merkezini ele geçiren veri merkezleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için sokaklarda dolaştılar.
"Clouds Were Under Our Feet" (Bulutlar Ayaklarımızın Altında) adlı aktivist grup, şehrin ünlü limanı çevresindeki binaları ele geçiren beş veri merkezinin elektrik enerjisi sağlamak için mevcut otobüs ağını mı yoksa veri merkezlerini mi desteklemesi gerektiğini savunuyor.
Çevrimiçi olarak paylaştıkları bir belgede, veri merkezlerinin Marsilya'daki diğer projelerle rekabet halinde olduğu ifade ediliyor. Eda, "Önceliklerimizi belirlemeliyiz: Emisyonları azaltmak için yeşil enerji projeleri mi yoksa daha fazla Netflix mi?" dedi.
Veri merkezleri, büyük miktarda veriyi depolayan, işleyen ve dağıtan bilgisayar ağlarını barındırıyor. Ayrıca, şirketlerin yeni yapay zeka modellerini eğitmek için bu bilgisayarlara ihtiyaç duyması nedeniyle, jeneratif yapay zeka patlamasında kritik bir rol oynuyor.
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), dünya genelindeki veri merkezlerinin elektrik tüketiminin 2026 yılına kadar iki katına çıkabileceğini, 2022'de 460 terawatt-saat (TWh) olan tüketimin 1.000 TWh'ye yükselebileceğini tahmin ediyor. Bu miktar, Japonya'nın toplam enerji tüketiminden daha fazladır.
Max ve Eda, kimliklerini korumak için takma adlarla konuşmayı kabul eden birçok aktivistten sadece ikisi. Avrupa'da ve dünyada, veri merkezlerinin kullanımı ve inşasına karşı çıkan aktivistlerin sayısı giderek artıyor.
Veri Merkezi Aktivizmi Nedir?
Kings College London'da araştırmacı ve öğretim görevlisi olan Sebastián Lehuedé, "veri merkezi aktivizminin" bu merkezlerin çevre üzerindeki etkisini fark eden topluluklar tarafından şekillenen bir hareket olduğunu belirtiyor.
Bu hareket, genellikle iklim adaleti veya dijital haklar gibi farklı gruplarla bağlantısı olan aktivistler tarafından yönlendiriliyor.
Lehuedé'ye göre, bu grupların çoğu Avrupa veya Latin Amerika'da bulunuyor, ancak yerel hareketlerin kapsamı oldukça farklılık gösteriyor.
Latin Amerika'daki Şili ve Uruguay gibi merkezlerde, veri merkezlerine karşı verilen mücadele genellikle su tüketimi üzerine odaklanıyor. Her iki ülke de, başkentleri Montevideo ve Santiago'da rezervuarlardaki azalmayla birlikte süregelen kuraklıklarla mücadele ediyor.
Ancak Avrupa'daki sorun, veri merkezlerine giden enerji miktarıyla ilgili. Avrupa Birliği, kıtanın toplam enerji üretiminin %3'ünden biraz daha azının veri merkezlerine gittiğini tahmin ediyor.
İrlanda ve Hollanda'da veri merkezleri, ulusal şebekelerin sırasıyla %21 ve %5,4'ünü tüketiyor; bu durum 2024 tarihli bir AB veri merkezi enerji tüketim raporunda belirtiliyor.
Aktivist hareketler genellikle küçük olduğu için, Lehuedé bu veri merkezlerine karşı savaşan kaç kişi ve topluluğun olduğunu tahmin etmenin zor olduğunu belirtiyor.
Grup üyeleri Latin Amerika'da bilgi paylaşarak birlikte çalışıyor, ancak Lehuedé'ye göre, sınır ötesinde somut bir hareket oluşturmuyorlar.
İspanyol aktivist Aurora Gómez Delgado, Madrid'in batısındaki Talavera de la Reina'daki Meta'nın veri merkezi genişlemesine karşı mücadele veriyor. Bu küçük şehir, sadece 83.000 kişilik bir nüfusa sahip.
Delgado, Marsilya'daki gruplarla ve Latin Amerika'daki diğer aktivistlerle daha geniş bir hareket oluşturmak için iletişim kurduğunu söyledi.
Aktivist Hareket Ne Zaman Başladı?
University College Dublin'de dijital altyapıların çevresel politikalarını inceleyen Patrick Brodie'ye göre, bu sorun 2015 yılına kadar uzanıyor.
O yıl Apple, Galway, İrlanda'da yenilenebilir enerji ile kendi kendine yeten bir veri merkezi inşa etme planını duyurdu. Brodie, bu projenin başlangıçta İrlanda için olumlu bir haber olduğunu belirtti. Ancak, çevre mühendisi Allan Daly, planın ilerlemesi için yeterli bilginin olmadığı gerekçesiyle Apple'a karşı Yüksek Mahkeme'de bir dava açtı.
Apple'ın Galway projesi sonunda 2018'de iptal edildi. Brodie, Lehuedé'nin 2019'da Şili'nin Santiago kentinin Cerrillos bölgesindeki veri merkezi aktivistleriyle karşılaştığını ifade etti.
2021 yılında, AI patlamasıyla birlikte veri merkezi aktivizminde yeni bir dalga başladı. Lehuedé, bu yıl Zeewolde, Hollanda'daki bir olaya dikkat çekti.
Yerel yönetim, 2021'de yeni bir Meta veri merkezini onayladıktan sonra, Hollanda senatosu hızlı bir şekilde projeyi durdurdu. Meta, projeden 2022'de vazgeçti.
Son zamanlarda aktivistler birkaç mücadelede galip geldi. Eylül ayında, Google, su sorunları nedeniyle Şili'deki planlarını yeniden değerlendireceğini duyurdu.
Lehuedé, "Daha fazla proje inşa ediliyor ve daha fazla hükümet bu projeleri karşılamaya çalışıyor" dedi.
Hükümetler "Yakalambaç" Oynuyor
Marsilya'da, veri merkezi şirketlerinin çevresel etki raporları hazırlaması ve kamuoyunu önerileri hakkında bilgilendirmesi gerekiyor; Digital Realty şu anda Marsilya'daki MRS5 projesi için bunu yapıyor.
Max ve Eda'ya göre, yeni bir yasa bu durumu değiştirebilir.
Fransa'nın ani yaz seçiminden önce, hükümet, veri merkezlerini köprüler veya tren istasyonları gibi "büyük ulusal çıkar projeleri" olarak belirleyecek bir "iş hayatını basitleştirme" yasası üzerinde çalışıyordu.
Eda, “Bu bizim için çok korkutucu. Eğer (hükümet) bunu büyük ulusal çıkar projesi haline getirirse, tüm bunları atlayabilirler” dedi.
Diğer aktivistler, İrlanda'dan Jerry Mac Evilly ve İspanya'dan Gómez Delgado, ülkelerinde veri merkezi inşaatlarına moratoryumlar getirilmesi çağrısında bulunuyor.
Mac Evilly, bu moratoryumların veri merkezlerinin enerji tüketimine sınırlamalar getirecek ve kendi yenilenebilir enerji kaynaklarına önemli yatırımlar yapmalarını gerektirecek bir plan içerdiğini ifade etti.
Lehuedé ise moratoryumların çözüm olmadığını düşünüyor.
Bunun yerine, büyük teknoloji şirketlerinin yerel bakış açılarını baştan itibaren projelere dahil etmelerini istiyor.
"Yerel toplulukların bilgilere erişimi olmalı, böylece kendilerini eğitebilirler" diyor.
"Bu projeler şu anda aceleyle inşa ediliyor" çünkü hükümetler, AI patlamasından yararlanmak için "yakalamaca oynuyorlar" diye ekliyor.
