Her ne kadar, Yakalama Göz Altına Alma ve İfade Yönetmeliği ve diğer yasal mevzuat kapsamında, hâkim ya da mahkeme kararı olmadan, suçüstü ya da suç işlediğine dair kuvvetli delil ve emare bulunan kişinin gözaltı ve muhafaza işlemlerinden önce özgürlüğünün geçici kısıtlanması anlamında, yakalama işlemi uygulanabilmekte ise de bu yazımızın konusu, sadece hâkim ve mahkeme kararı ile ifadesinin alınması amacı ile kişiler hakkında çıkartılan yakalama kararları olacaktır.
Uygulamada, işlediği iddia edilen suç nedeni ile soruşturma ya da kovuşturma aşamasında kendisine ulaşılamayan ya da ifade vermek üzere mahkeme huzuruna gelmeyen sanık ya da şüpheliler hakkında mahkeme ya da hakim tarafından ifadesinin alınmasına yönelik olarak yakalama kararı verilebilmektedir. Bu durumda olan kişilerin yakalanmaları halinde uygulanacak yasal süreç şu şekilde idi:
(1) Hâkim veya mahkeme tarafından verilen yakalama emri üzerine soruşturma veya kovuşturma evresinde yakalanan kişi, en geç 24 saat içinde yetkili hâkim veya mahkeme önüne çıkarılır. (CMK 94/1)
(2) Yakalanan kişi, en geç 24 saat içinde yetkili hâkim veya mahkeme önüne çıkarılamıyorsa, aynı süre içinde yakalandığı yer adliyesinde, mevcut değil ise en yakın adliyede kurulu sesli ve görüntülü iletişim sisteminin kullanılması suretiyle yetkili hâkim veya mahkeme tarafından bu kişinin sorgusu yapılır veya ifadesi alınır. CMK 94/2 )
Maddenin lafzından da anlaşılacağı üzere yakalanan kişi ifadesi alınana kadar, yasal süre içerisinde, gözetim altında tutulmakta idi. Özellikle gece vakti kolluk tarafından yapılan uygulamalar ya da hafta sonu yakalanan kişiler ifade verene kadar görece uzun bir süre nezarethanede ifade vermeyi beklemek zorunda kalmaktaydı. Sadece ifadesi alınıp serbest bırakılacak olan bir kişinin saatlerce nezarethanede tutulması hoşnutsuzluk ve şikâyetlere sebep oluyordu.
Bu durumu gözeten kanun koyucu halk arasında 4. Yargı paketi olarak da bilinen 08.07.2021 tarih ve 7331 Sayılı Kanun’un 12. maddesi ile CMK 94. maddesine bir fıkra eklemek sureti ile maddenin ve uygulamanın daha hakkaniyetli bir uygulama haline gelmesini sağlamıştır.
Maddeye eklenen fıkraya göre, ifadesi alınmak amacıyla düzenlenen yakalama emri nedeni ile mesai saatleri dışında yakalanan ve belirlenen tarihte ifade vereceğini taahhüt eden kişi Cumhuriyet savcısının emri ile serbest kalabilecektir. (CMK 94/3 )
Ancak dikkat edilmesi gereken, bu imkânın sadece bir kez tanınacağı ve ikinci bir taahhüdün kabul edilmeyeceğidir. Bu nedenle taahhüt edilen süre içerisinde kişilerin ifadelerini vermeleri önem arz etmektedir. Son olarak, eklenen fıkra ile taahhüdünü yerine getirmeyen kişiye, yakalama emrinin düzenlendiği yer Cumhuriyet savcısı tarafından bin Türk Lirası idari para cezasına hükmedileceği düzenlenmiştir.