Rusya Devlet Başkanı Putin'in 25 yıllık mesai arkadaşı Yevgeniy Prigojin'in, Moskova yakınlarında düşen uçakta olduğu iddiasının ardından "Şimdi ne olacak?" sorusu gündemi meşgul etti. Rusya'nın Afrika'dan Suriye'ye Ukrayna'dan eski sovyet coğrafyasına geniş bir alanda kullandığı paralı asker grubu Wagner'in, "Sisteme isyan ettiği için bedel ödediği" görüşü öne çıkıyor.
Wagner yeniden yapılandırılacak
Mersin Üniversitesi Öğretim Görevlisi Tunç Demirtaş, Diriliş Postası'na yaptığı açıklamada, Wagner liderinin suikasta kurban gittiğini savundu. "Modern dönemde suikastlerin en kolay ve garanti yöntemi uçak kazalarıdır" yorumunu yapan Demirtaş, "23 Haziran’dan tam iki ay sonra 23 Ağustos’ta Prigojin’in ölümü ilk olarak Prigojin’in Rusya’da sisteme başkaldırısının bir diyeti olarak düşünülmeli" dedi. Aradan geçen iki ayda Wagner'in yeniden yapılanması yönünde adımlar atıldığını iddia eden Demirtaş, "Uygun şartların oluşmasıyla ilk fırsatta Prigojin’e bir bedel ödetti şeklinde düşünülebilir." ifadelerini kullandı.
"Maaşlarına zam yapılır"
Bundan sonra yaşanacak süreçle ilgili olarak Wagner'in bir şekilde yoluna devam edeceni belirten Demirtaş, "Çünkü Rusya’nın Wagner gibi bir araca ihtiyacı bulunuyor. Bu ihtiyaç Wagner’in Rusya’nın alanının Rusya’nın sınırlarını aşan bir yapıda olmasından kaynaklı. Afrika’da Sudan, Mali, Burkina Faso, Libya, Orta Afrika Cumhuriyeti gibi birçok ülkede ve Suriye ve Ukrayna gibi farklı ülkelerde Wagner varlığı söz konusu" diye konuştu. Wagner paramiliter güçlerinin temel motivasyon kaynağının "Para" olduğuna işaret eden Demirtaş, şu ifadeleri kullandı: "Bu askerlerin maaşına biraz da olsa zam yapılırsa konsolidasyonun daha fazla olması bile mümkün olabilir. Ancak şu bir gerçek: Wagner’in yapısı biraz daha disiplin edilerek ve Rus devletinin Wagner üzerindeki kontrolü daha fazla artırılarak devam etmesi söz konusu."
Tunç Demirtaş röportajının tamamı:
Suikast mi kaza mı?
Bu soruya net bir yanıt vermek zor olsa da ilk aşamada akıllara gelen olayın suikast olduğu yönünde. Yani olapan şüpheli ilk bakışta Rusya akıllara geliyor. Zira 23 Haziran tarihinde Wagner’in Rostov’u ele geçirmesi ve Moskova’ya doğru yürümesi ve darbe girişimi Putin için büyük bir travmaydı. Aynı zamanda bu durum Putin açısından telafisi oldukça zor olacak büyük bir imaj kaybına da sebep oldu. Modern dönemde suikastlerin en kolay ve garanti yöntemi uçak kazalarıdır. Ancak bu olay ister pilotaj hatası olsun, ister uçakta taknik bir arızadan kaynaklı, ister farklı bir şekilde saldırı ile düşürülmüş olsun sonuca bakıldığında Prigojin ve Wagner’in üst yönetiminin ölümü söz konusu. Bu olayın suikast mi yoksa bir kaza mı olduğu sorusunun resmi yollarla cevabı verilse de ikna olmayan bir kesim hep olacak ve soru işaretleri uzun süre yerini koruyacak.
Putin intikam mı aldı yoksa Wagner oyun mu kurdu?
23 Haziran’dan tam iki ay sonra 23 Ağustos’ta Prigojin’in ölümü ilk olarak Prigojin’in Rusya’da sisteme başkaldırısının bir diyeti olarak düşünülmeli. Zira Prigojin’in Wagner ile tanklarla Moskova’ya ilerlemesi basit bir olay değildi. Her ne kadar bu süreçte Prigojin ikna edilerek Belarus’a sürgüne gönderilse de Putin’in durumu yumuşatarak bedelini ödetecekti diye düşünceler bulunuyordu. Hatta taktiksel bir davranış sergileyerek Putin, Prigojin’iBelarus’a gönderdi. Muhtemel olarak son iki aylık süreçte Wagner içinde yeniden yapılandırmanın şartlarını oluşturdu ve günün sonunda uygun şartların oluşmasıyla ilk fırsatta Prigojin’e bir bedel ödetti şeklinde düşünülebilir. Ve Putin’in, Prigojin ve ekibine kendisine ve itibarına verdiği zararın faturasını keserek, unutulmayacak büyük bir gösteriyle bedelini ödettiğini düşünmek mümkün.
Ceset görüntülendi mı?
Yapılan açıklamalarda Prigojin’in cenazesinin teslim alındığı açıklandı. Ancak cenazenin görüntüsü henüz ortada yok. Bu durum akıllara birçok sorunun gelmesine neden olacak ve ikna edilemeyecek bir kesimin de varlığını sebebiyet oluşturacaktır. Prigojin’in ölmemiş olması ya da son dakika uçağa binmekten vazgeçmiş olması ihtimali de konuşuluyor. Böylesi bir durum söz konusu olsa bile Prigojin bu saatten sonra yine ölmüş bir kişi olarak tarih sahnesinde yerini alacak. Yani Prigojin ölmemiş olsa da artık ölmüş durumda. Hatta sadece Prigojin değil, Rus sivil havacılık otoritesi açıklamasına göre uçakta yedi yolcu üç mürettebat olduğunu açıkladı. Ve bu listede yer alan Wagner’in 2010 yılındaki kurucusu ve Prigojin’in yardımcısı olan Dimitri Utkin de yer aldığı belirtildi. Bu kişilerin hepsi hayatını kaybetti. Ve artık Wagner’in üst yönetimi bir şekilde tasfiye edilmiş oldu.
Uçak düşer düşmez medya nasıl bunu hemen haber yaptı?
Uçak düşer düşmez Rus haber ajansı TASS’ın servisiyle bu olayın medyada “Prigojin’in içinde bulunduğu uçak düştü” şeklinde haberlerin çok hızlı bir şekilde yer bulması söz konusu oldu. Bu durumun bu kadar hızlı şekilde servis edilmesinin bazı soru işaretlerine sebep oldu. Çünkü bakıldığında bir uçak düştü. Bunun bir haber niteliği elbette var. Ancak düşen uçağın içinde Prigojin’in olduğu ve ekibinin de üç kişilik mürettebat ile bulunduğunun hızlıca aynı zamanda söylenmesi çok akla yatan bir durum değil. Dolayısıyla bu olayın çok hızlı bir şekilde reaksiyon göstererek açıklanması olayın planlı şekilde gerçekleştirilen bir suikast olduğu mu sorusunu akıllara getiriyor.
Bundan sonra ne olacak?
Bundan sonra Wagner yine devam edecektir. Ve şunu da belirtmek gerekir ki Prigojin, Wagner demek değil. Prigojin kendisine göre doğru zamanda doğru hamleleri yaparak Rusya sistemi içinde “Putin’in şefi” statüsünden Wagner’in lideri statüsüne erişen ve devlet kademesinde herhangi bir tecrübesi olmayan bir kişiydi. Dolayısıyla bundan sonra kişiler gitse de yapı ve sistem devam edecektir. Çünkü Rusya’nın Wagner gibi bir araca ihtiyacı bulunuyor. Bu ihtiyaç Wagner’in Rusya’nın alanının Rusya’nın sınırlarını aşan bir yapıda olmasından kaynaklı. Afrika’da Sudan, Mali, Burkina Faso, Libya, Orta Afrika Cumhuriyeti gibi birçok ülkede ve Suriye ve Ukrayna gibi farklı ülkelerde Wagner varlığı söz konusu. Dolayısıyla bu süreçten sonra da Wagner isim değiştirerek ya da aynı isimle sahada görülmeye devam edecektir. Zira Rusya kendisine Afrika başta olmak üzere çeşitli bölgelerde etki alanı oluşturmak istiyor. Bundan sonra Rusya’nın etkisinin azalacağını beklemek yanlış bir beklentiyi oluşturur. Rusya’nın ve Putin’in politikaları büyük değişimler geçirmeden devam edecektir.
Putin İhaneti Unutmadı mı?
Wagner’in yapısında Prigojin’in konumunu iyi belirlemek lazım. Rus istihbaratının Rus politikasında ve Wagner üzerindeki etkisi ve Prigojin’in içinde bulunduğu güç zehirlenmesidikkate alındığında süreç daha rahat anlaşılacaktır. Prigojin son zamanlarda kendisine çok fazla güveniyordu. Hatta 23 Haziran’da Prigojin Rus halkını kendilerine katılmaları için sokağa bile davet etmişti. Putin her ne kadar Rusya-Afrika Zirvesi’nde Prigojin’e fotoğraf verdirse ya da geçtiğimiz günlerde Prigojin’in video kaydı yayınlayarak Afrika’da Rusya’yı daha büyük kıldığını ve üstüne düşen görevleri hakkıyla yerine getirdiğini söylese de yaşanan olayları ve ihaneti hiçbir zaman unutmamıştır. Putin istihbarat kökenli bir devlet adamı olarak rengini hemen belli etmez.
Wagner dağılır mı yeni bir lider mı gelir?
Wagner içindeki askerleri paralı olduğunu unutmamak gerek. Bu süreçte Putin’in sistemine biat eden kişilerden oluşturularak dönüştürülmesi muhtemel. Hatta Wagner içindeki askerlerin temel motivasyonlarının para olduğu düşünüldüğünde bu askerlerin maaşına biraz da olsa zam yapılırsa konsolidasyonun daha fazla olması bile mümkün olabilir. Ancak şu bir gerçek: Wagner’in yapısı biraz daha disiplin edilerek ve Rus devletinin Wagner üzerindeki kontrolü daha fazla artırılarak devam etmesi söz konusu. Çünkü Rusya’nın savunma politikaları bağlamında Ukrayna ve Afrika’daki rekabet/mücadele alanında Wagner’in varlığından faydalanması şart. Öte yandan Wagner’in adı değiştirilerek geçmişte oluşturduğu travmatik durumların üstü örtülmeye çalışılabilir. Ancak farklı bir isimle aynı yapının devam etmesi de mümkün olacaktır. Yine liderlik konusunda da Rusya Savunma Bakanlığı içinden Putin’e bağlı bir komutanın ya da generalin Wagner’in başına geçmesi söz konusu olabilir.
Wagner yeniden isyan eder mi?
Bu ihtimal her zaman olacaktır. Çünkü bugün Rusya kendi büyüttüğü canavarın kendisi üzerindeki mağduriyetini yaşıyor. Putin muhtemelen Wagner bünyesinde olup sorun oluşturabilecek tüm paramiliter unsurların tasfiyesini de geçtiğimiz iki aylık süreçte gerçekleştirmiş olabilir. Bu noktada Waggner içinde özellikle Dimitri Utkin’e bağlı grupların olduğu bilinen bir gerçek. Ancak Wagner’in yapısının reforme edilmesiyle birlikte Wagner’İn hareket alanının bundan sonraki süreçte kontrol altında olacağını söylemek mümkün. Aynı zamanda Utkin’e bağlı grupların süreç içinde elemine edilmesiyle yeni bir travmanın önlenmesi de söz konusu olacaktır.