Koronavirüs salgını nedeniyle birçok kurum ve kuruluş çalışma sistemini değiştirmiş ve uzaktan çalışma kararı almış durumda. Yeni bir süreç olan bu çalışma sisteminde zaman zaman sorunlarla karşılaşılıyor. Özellikle evden çalışan işçiler karşılaştıkları bazı problemleri nasıl çözebileceğini merak ediyor. Biz de bu yazımızda “Uzaktan çalışan işçilerin hakları nelerdir?” sorusuna cevap vermeye çalışacağız.
Uzaktan çalışan işçi tanımı
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde hüküm altına alınan kanunla, uzaktan çalışan işçi şu şekilde tanımlanmıştır: “Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.”
İşçi uzaktan çalışma talep edebilir mi?
İşçinin uzaktan çalışma talebini işverene dilekçe yoluyla bildirmesi üzerine işveren bu talebi işin niteliği doğrultusunda değerlendirip, 30 gün içinde işçiye bildirir. İşçi ile işveren arasında yapılan işin tanımı, şekli, süresi, yeri, ücreti, ücretin nasıl ödeneceğine ilişkin durumların yer aldığı bir sözleşme yapılır. Ancak uzaktan çalışmanın zorunlu olduğu salgın hastalık vb. gibi, işyerinin tamamında veya bir kısmında uzaktan çalışma uygulanacağı durumlarda işçinin talebi aranmaz.
Uzaktan çalışan işçi ile işveren arasındaki ilişki ve işverenin yükümlülükleri
İşveren ile işçi arasında uzaktan çalışma hususunda iş ilişkisine yönelik bir sözleşme yapılmalıdır. Bu sözleşmede; işin tanımı, şekli, süresi, işin yapılacağı yerin belirlenmesi, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, iş araçlarının işveren tarafından temini, işçinin yapmış olduğu üretim maliyetlerinin işveren tarafından karşılanması, çalışma süresinin belirlenmesi, işçi ile işveren arasında iletişim kurulması, kişisel verilerin korunması ve işçi tarafından yapılan iş ile ilgili işverenin iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alması gerekir.
İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanının yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
Peki ya salgın gibi zorunlu süreçlerde?
Ancak salgın nedeniyle uzaktan çalışma düzenlemesinin, işçi sağlığı açısından virüsün yayılmasının önüne geçilmesinde etkili olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Bu minvalde işveren, çalışanına yazılı bir bildirim yapmaksızın uzaktan çalışma sistemine geçebileceği ve işçinin iş sözleşmesini Kovid-19 salgını sebebiyle feshedemeyeceği kanaatindeyiz. Bu kapsamda pandemi sonrası 4857 Sayılı İş Yasası’nın geçici 10. maddesiyle işverenlere işten çıkarma yasağı getirilmiş ve 7244 Sayılı Kanun, 4857 Sayılı İş Kanuna geçici 10. maddeyi ekleyerek salgın sürecince iş akdi fesihlerine yasak getirilmiştir. Peki halihazırda devam eden fesih yasağı, işten hangi çıkışları kapsıyor?
Fesih yasağı nedir?
İşverenin işten çıkış işlemlerine kısıtlama getiren fesih yasağı ile işverenler, işçilerini işten çıkarmak yerine tek taraflı alabilecekleri karar ile ücretsiz izne gönderebilecek. Ücretsiz izne çıkan işçiler devletten günlük 39,24 TL nakdi destek alabilecek. Ücretsiz izin başvurusu yapmak için ise herhangi bir şart aranmaz. İşyerinden ücretsiz izne çıkarılan işçiler, bu durum karşısında işverenleri tarafından, İŞKUR’a yapılacak bildirim sonucunda, ücretsiz izinde maaş desteğine hak kazanacak.
Bu açıklamalar doğrultusunda, Kovid-19 sürecince uzaktan çalışmanın uygulanmasında işverenler ile işçileri arasında imzalanan iş sözleşmeleri kapsamında kanundan doğan hakların kullanılabilmesi ve iş sözleşmelerinin bu doğrultuda düzenlenmesi gerekir.