Her işyerinde hukuken caiz görülen bir düzenin ve bu düzene tabi çalışanların varlığı açıktır. Yürürlükteki yasa ve uygulamalarımız işverenlere karşı işin sevk ve disiplinini sağlamak adına bir takım yetkiler tanımıştır. Ücret kesintisine ilişkin ceza, disiplin cezasının bir türünden ibarettir. Ücret kesintisi konusu, taşıdığı önem ve özellikle ücrete ilişkin bulunmasından ötürü, diğer disiplin cezalarından farklı olarak, İş Kanunu’nda düzenlenmiştir.
Kanun koyucu, bir disiplin cezası niteliğiyle de olsa işçi ücretinden kesinti yapılmasını belli kurallara bağlayarak ona koruma sağlamak istemektedir. Ücret kesme cezasının uygulanması için gerek eylem, gerekse ceza yönünden belirlilik ilkesini benimsenmiştir.
İşyerinde uygulanacak disiplin hükümleri toplu iş sözleşmeleri veya bireysel iş sözleşmeleri ile belirlenebilir. Uygulanan bir toplu iş sözleşmesi olması halinde düzenlenen disiplin kuralı ve yaptırımı tarafları bağlayacaktır. Toplu iş sözleşmesinin olmaması halinde bireysel iş sözleşmeleri yapılırken tip sözleşme yapmak veya onun eki niteliğini haiz bir disiplin kitapçığını imza karşılığı okutup vererek disiplin kuralları düzenlenebilir. Uygulamada hizmet akdinin eki niteliği taşıyan işyeri iç yönetmelikleri veya işyeri uygulamaları/genel işlem koşulları önemli bir yöntemdir. Takım sözleşmesi yoluyla getirilmesine de engel yoktur.
İşçilere disiplin cezası verilebilmesinin bir diğer koşulu da bu cezanın kendi amacı ile sınırlı olmasıdır. Başka bir anlatımla, ancak işyerinin düzenini ve disiplinini sağlamak amacıyla disiplin cezası verilebilir. İşçinin işyerinin düzenini bozmayan davranışlarına bu yaptırım uygulanamaz.
İşçi ücretlerinden yapılacak kesintiler bir ayda iki gündelikten veya parça başına yahut yapılan iş miktarına göre verilen ücretlerde işçinin iki günlük kazancından fazla olamaz. Bu üst sınır işçi ücretini koruma amacı çevresinde en çok miktarı ifade etmektedir. Verilen cezanın belirtilen kesintiden fazla olması halinde gelecek aylardan kesilmek üzere kararlaştırılabilir.
Savunma hakkının kutsal nitelikli bir insan hakkı olması karşısında; işçiye bir disiplin cezası olan ücret kesme cezası uygulanmadan önce, duruma göre işveren veya bu konuda yetkili olan kurulca işçiye isnat yapılıp savunması istenmeli, daha sonra yapılacak değerlendirme sonucuna göre ceza tayin edilmeli veya edilmemelidir.
İşçi ücretlerinden ceza olarak yapılacak kesintilerin işçiye derhal sebepleriyle beraber bildirilmesi gerekir. Kesintilerden toplanan paralar işverenin mülkiyetine dâhil tutulamaz. Ücret kesintileri; işçilerin eğitimi, iş sağlığı ve güvenliği ile sosyal hizmetlerinde kullanılmak amacıyla belirli kuruluşlara verilmek üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı hesabına yatırılması gereklidir. İşçi ücretlerinde maddeye aykırı olarak ücret kesme cezası veren veya yaptığı ücret kesintisinin sebebini ve hesabını bildirmeyen işveren veya işveren vekiline idari para cezası öngörülmüştür.
Ücret kesme cezası ne şekilde verilirse verilsin, bir ihtilafın oluşması halinde olay yargıya intikal eder. Aksine, iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesiyle hüküm getirilemez. İşçinin bu hakkından peşinen feragati, işçiyi koruyucu hükümlerle bağdaşmaz.
Son söz: işyeri disiplin kuralları esas itibariyle işin ve işyerinin devamlılığı amaçlanarak düzenlenmiştir. Bir işyerinde düzenin bozulması demek tüm çalışanların irili ufaklı etkilenmesi manasına gelmektedir.