DEMET İLCE/ MUHABİR
Dünya liderleri 2015 yılında uzun vadeli sıcaklık artışını 1,5°C ile sınırlama sözü vermişti; bu, en zararlı etkilerden kaçınmaya yardımcı olmak açısından çok önemli görülüyor.
İlk yıl boyunca süren bu ihlal, dönüm noktası niteliğindeki Paris anlaşmasını ihlal etmiyor ancak dünyayı uzun vadede buna daha da yaklaştırıyor.
Bilim insanları, karbon emisyonlarını azaltmaya yönelik acil eylemin ısınmayı hâlâ yavaşlatabileceğini söylüyor.
BM'nin iklim birimi eski başkanı Prof. Sir Bob Watson, "Bu, kabul edilebilir olan her şeyin çok ötesinde. Bakın bu yıl sadece 1,5 derece sıcaklıkla neler oldu; sel gördük, kuraklık gördük, sıcak hava dalgaları ve dünyanın her yerinde kontrol edilemeyen yangınlar gördük." dedi.
AB'nin Copernicus İklim Değişikliği Servisi'ne göre Şubat 2023'ten Ocak 2024'e kadar olan dönemde 1,52 derecelik ısınma gerçekleşti.
Paris İklim Anlaşması neden hala önemli?
Dünyanın deniz yüzeyi aynı zamanda şimdiye kadar kaydedilen en yüksek ortalama sıcaklığa sahip; bu da iklim kayıtlarının yaygın doğasının bir başka işareti. Okyanus sıcaklıklarının normalde yaklaşık bir ay daha zirveye ulaşmayacağı göz önüne alındığında, bu durum özellikle dikkat çekicidir.
2023'ün ikinci yarısında sıcaklıklar daha önce kaydedilen değerlerin çok üzerindeydi ve bu durum 2024'te de devam etti. Yeni rekor 3 Şubat'ta kırıldı.
Bilim grupları, sıcaklıkların tam olarak ne kadar arttığı konusunda biraz farklılık gösteriyor ancak hepsi, dünyanın modern kayıtların başlamasından bu yana ve muhtemelen çok daha uzun bir süre boyunca en sıcak dönemini yaşadığı konusunda hemfikir.
Uzun vadeli ısınmayı, insanların büyük miktarlarda fosil yakıt yakmaya başlamasından önceki sanayi öncesi seviyelerin 1,5 derece üzerinde sınırlamak, iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik uluslararası çabaların önemli bir simgesi haline geldi.
2018'deki dönüm noktası niteliğindeki bir BM raporu, iklim değişikliğinden kaynaklanan risklerin (yoğun sıcak hava dalgaları, yükselen deniz seviyeleri ve yaban hayatının kaybı gibi) 2°C'lik ısınmada 1,5°C'ye göre çok daha yüksek olduğunu söyledi.
Geçtiğimiz yıl 1,5 derece neden kırıldı?
Uzun vadeli ısınma eğilimi, tartışmasız şekilde insan faaliyetlerinden, özellikle de karbondioksit gibi gezegeni ısıtan gazları açığa çıkaran fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanıyor. Bu aynı zamanda geçen yılki sıcaklığın büyük çoğunluğundan da sorumludur.
Son aylarda, El Niño olarak bilinen iklimi ısıtan doğal bir olay da hava sıcaklığına ekstra bir artış sağladı, ancak bu genellikle yalnızca 0,2 derece kadar olacaktı.
El Niño ve La Niña nedir?
Küresel ortalama hava sıcaklıkları, El Niño'nun devreye girdiği 2023'ün ikinci yarısında neredeyse her gün 1,5°C'lik ısınmayı aşmaya başladı ve bu 2024'te de devam etti.
Sıcaklıklar 2023'ün ortasından bu yana neredeyse her gün sanayi öncesi seviyelerin 1,5C üzerine çıktı ve bu 2024'te de devam etti.
El Niño koşullarının birkaç ay içinde sona ermesi bekleniyor; bu, küresel sıcaklıkların geçici olarak dengelenmesine ve ardından hafifçe, muhtemelen 1,5°C eşiğinin altına düşmesine olanak tanıyabilir.
Ancak insan faaliyetleri atmosferdeki ısınan gazların seviyesini artırmaya devam ederken, sıcaklıklar önümüzdeki yıllarda da artmaya devam edecek.
Dünya beklenenden daha hızlı mı ısınıyor?
Küresel ısınmayı hâlâ sınırlayabilir miyiz?
Mevcut emisyon oranlarıyla, Paris'in ısınmayı tek bir yıl yerine uzun vadeli ortalama olarak 1,5°C ile sınırlama hedefi önümüzdeki on yıl içinde aşılabilir.
Bu oldukça sembolik bir dönüm noktası olabilir ancak araştırmacılar bunun iklim değişikliğinin kontrolden çıkacağı bir uçurumun kenarına işaret etmeyeceğini söylüyor.
İklim değişikliğinin etkileri, ısınmadaki her küçük artışla birlikte hızlanmaya devam edecek; son 12 aydaki aşırı sıcak hava dalgaları, kuraklıklar, kontrol edilemeyen yangınlar ve sellerin bize tattırdığı şey bu.
Fazladan yarım derecelik bir derece (küresel ısınmanın 1,5°C ile 2°C'si arasındaki fark) aynı zamanda devrilme noktası olarak adlandırılan noktaların geçme riskini de büyük ölçüde artırıyor.
Bunlar, iklim sistemi içinde aşılması durumunda hızlı ve potansiyel olarak geri dönüşü olmayan değişikliklere yol açabilecek eşiklerdir.
Örneğin, Grönland ve Batı Antarktika Buz Levhaları bir devrilme noktasını geçerse, potansiyel olarak kontrolden çıkan çöküşleri, takip eden yüzyıllarda küresel deniz seviyelerinde feci yükselişlere neden olabilir.
Ancak araştırmacılar, insanların hâlâ dünyanın ısınma yörüngesinde bir fark yaratabileceğini vurgulamaya istekli.
Dünyanın birçok yerinde yenilenebilir enerji kaynakları ve elektrikli araçlar gibi yeşil teknolojilerin hızla gelişmesiyle, dünya bir miktar ilerleme kaydetti.
Bu, bu yüzyılda 4°C veya daha fazlasına ilişkin en kötü senaryolardan bazılarının -on yıl önce mümkün olduğu düşünülen - mevcut politikalar ve vaatler dikkate alındığında artık çok daha az muhtemel olduğu anlamına geliyor.
Ve belki de en cesaret verici olanı, net sıfır karbon emisyonuna ulaşıldığında dünyanın ısınmasının az çok duracağı düşünülüyor. Bu on yılda emisyonların etkili bir şekilde yarıya indirilmesi özellikle önemli görülüyor.
ABD'li Berkeley Earth grubundan iklim bilimci Zeke Hausfather, "Bu, toplum ve gezegen olarak seçimlerimize bağlı olarak dünyanın ne kadar ısınacağını nihayetinde kontrol edebileceğimiz anlamına geliyor" diyor.