Ülke güvenliği ve bağımsızlığı için stratejik öneme sahip konuların başında tarımsal üretim geliyor.
Özellikle Türkiye gibi büyük nüfuslu ülkelerde, gıda üretimi en önemli konular arasında. Bunun önemli bir ayağını ise ‘tohum’ üretimi oluşturuyor.
Kendi tohum üretimini yapamayan ülkeler, 'gıda üretimi' için başka ülkelere bağımlı hale gelirken, 'genetiğiyle oynanmış' tohum tehlikesi nedeniyle de çeşitli endişeler ortaya çıkabiliyor.
Türkiye’de Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TÜGEM) ve Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM) koordinasyonuyla yapılan çalışmalar, sertifikalı tohumda dışa bağımlılığı azaltırken, üretim ve ihracatı artırdı.
Tohumculuk sektörünü desteklemek, çiftçiye kaliteli tohum ulaştırmak, milli tedarik sistemini güçlendirmek ve uluslararası rekabet gücünü artırmak için yapılan çalışmalar sonucunda, Türkiye içinde kullanılan tohumluklar yüzde 97 yerlilik oranına ulaştı.
İhracat arttı, ithalatın hızı düştü
Sertifikalı tohum üretimi 2002 yılında 145 bin ton iken, 2022 sonunda 9,4 katlık artışla 1 milyon 361 bin tona yükseldi. Tohum ihracatı ise son 20 yılda 13,7 kat artarak 17 milyon dolardan 233 milyon dolara ulaştı. 2002 yılında 55 milyon dolar olan tohum ithalatı ise 2022 sonunda 170 milyon dolarda kaldı.
2023 yılı ilk 10 ayında, sertifikalı tohum ihracatı 235 milyon dolar olarak gerçekleşirken, ithalat ise 212 milyon dolar oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2002 yılında yüzde 31 iken, 2022 sonunda yüzde 137’ye ulaştı.
Sertifikalı üretime destek
Tohum üreticileri Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından sertifikalandırılıyor ve destekleniyor. 2005 yılından bu yana sertifikalı tohum kullanımına, 2008’den beri de sertifikalı tohum üretimine destek veriliyor.
Son 4 yılda bitkisel üretim destekleri içinde en fazla artış, ‘sertifikalı tohum’ kullanımında oldu. Bu kapsamda 5,4 milyar liranın üzerinde destekleme ödemesi yapıldı.
2 bin 243 ıslahçıya koruma
2004 yılında çıkarılan ‘Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun” kapsamında, sertifikalı üreticilerin üst düzey emek, bilgi, teknoloji, zaman ve sermaye kullanarak yaptıkları üretim de korunuyor.
Bugüne kadar 3 bin 130 ıslahçı hakkı koruma başvurusu yapıldı ve bunlardan 2 bin 243’ü koruma altına alındı.
Bine yakın tescilli bitki
Yapılan çalışmalar 500’den fazlası tahıl ve yemeklik baklagiller grubundan, 250 civarı endüstriyel bitkilerden olmak üzere bine yakın bitki çeşidi tescillendi.
Tahıl grubunda ekmeklik, makarnalık buğday, yulaf, çavdar, çeltik, mısır, mercimek, nohut, bezelye gibi türler bulunurken, endüstriyel grupta ayçiçeği, aspir, pamuk, yerfıstığı, keten, hardal, kinoa gibi türler bulunuyor.
Anadolu adaçayı, anason, çemen, çivitotu, çörekotu, ekinezya, İstanbul Kekiği gibi bazı bitki türleri ‘tıbbi ve aromatik çalışma yapılan türler arasında yer alırken, çayır, mera ve yem bitkileri grubunda ise çayır üçgülü, İtalyan çimi, tüylü fiğ, kır korungası, tüylü bal otu gibi tescilli bitkiler bulunuyor.