Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) "Merkezin Güncesi" adlı blog sayfasında yer alan analiz, parasal sıkılaşma dönemlerinde firma temerrüt oranlarının nasıl etkilendiğine dair önemli bulgular sundu. TCMB Veri Yönetişimi ve İstatistik Genel Müdürü Yusuf Kenan Bağır ile Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürü Ünal Seven’in de aralarında bulunduğu bir ekip tarafından hazırlanan bu analizde, 2023 yılında parasal sıkılaşma sürecinin başlamasıyla firma temerrütlerinin seyrine dair detaylı değerlendirmelere yer verildi.
Analizde, parasal sıkılaşmanın başlamasıyla ticari kredi faiz oranlarının yükselmesine rağmen, firma temerrüt oranlarının 2018’deki sıkılaşma dönemine kıyasla daha düşük seviyede seyrettiği belirtildi. TCMB'nin bu durumla ilgili olarak, sıkılaşma sürecinin kademeli olarak uygulanmasının ve reel sektörün döviz ve yerli para borç yükünün azalmasının etkili olduğu değerlendirmesinde bulunduğu aktarıldı.
2018 ve 2023 Sıkılaşma Dönemleri Kıyaslaması
Analizde, 2018 ve 2023 yıllarındaki parasal sıkılaşma dönemlerinde, temerrüt oranlarının farklılaştığı gözlemlendi. 2018’de, para politikası faiz oranları hızla artırılarak yüzde 8'den yüzde 24 seviyesine çıkmıştı. Bunun sonucunda ticari kredi faiz oranları yüzde 35 seviyelerine kadar yükselmiş ve ticari kredi tahsili gecikmiş alacak (TGA) oranlarında da hızlı bir artış kaydedilmişti. Ancak 2023’te ise benzer bir faiz artış sürecine rağmen TGA oranlarının yalnızca yüzde 1,5 seviyesinde kaldığı ve temerrüt oranlarında ciddi bir artış gözlemlenmediği ifade edildi.
Bu farklılığın, 2018’deki artışların ani ve sert bir şekilde gerçekleşmesinin yanında, yüksek enflasyon, kur dalgalanmaları ve jeopolitik risklerin etkisiyle açıklanabileceği belirtildi. 2023’te ise reel sektörün döviz pozisyon açığının azalması ve ekonomik faktörlerin görece daha istikrarlı bir seyir izlemesi, temerrüt oranlarını düşürücü etkide bulundu. Ayrıca, firmaların bu dönemde borç taşıma kapasitesinin ve bankaların kredi riski taşıma kapasitesinin de arttığı kaydedildi.
Firmaların Dayanıklılığı Artıyor
TCMB'nin yaşlandırma analizi, sağlıklı firmaların temerrüde düşme oranlarını farklı dönemler üzerinden karşılaştırarak, 2018 döneminde temerrüde düşme oranının 2014’e göre daha yüksek olduğunu ve faiz artışının ardından 6 ay içinde belirginleştiğini ortaya koydu. Buna karşın, 2023’te sağlıklı firmaların temerrüde düşme oranının görece düşük seviyelerde kalması, sıkılaşma sürecine uyum sağlandığının bir göstergesi olarak yorumlandı.
Analiz, ayrıca firma borçluluğunun temerrüt riskini artıran temel faktörlerden biri olduğunu gösterdi. Yüksek borçlu firmaların, faiz artışına karşı daha hassas tepki verdiği ve temerrüt riskinin arttığı belirtildi. Bu bağlamda, 2023 döneminde reel sektör borçluluğunun düşmüş olması, temerrüt oranlarının sınırlı kalmasına katkı sağladı.
Sektörel Dayanıklılık ve Finansal İstikrarın Devamı
Analiz, farklı sektörlerde de benzer bir iyileşmenin gözlendiğini ve parasal sıkılaşmanın etkilerinin sektörler arası homojen bir görünüm arz ettiğini belirtti. Bu durumun, TCMB'nin sıkılaşma sürecinin kademeli olarak uygulanması ve reel sektördeki borç yapısının sağlıklı bir düzeyde korunması sayesinde sağlandığı ifade edildi.
Merkez Bankası, parasal sıkılaşmanın önümüzdeki dönemde de finansal ve fiyat istikrarı üzerindeki etkilerini yakından izlemeye devam edeceğini ve firma temerrüt oranlarının istikrarlı bir seyir izlemesi için gerekli politika adımlarını atacağını bildirdi.