Türkiye’de işçi statüsünde milyonlarca işçi çalışıyor. Bir işyerinde işçi olarak çalışan kişiler, kendi adlarına bir işyeri kurmak istedikleri takdirde vergi mükellefi olarak işyeri sahibi olup olamayacağı ve aynı anda iki farklı işte çalışmak istediklerinde ise ne gibi şartların gerektiğini merak ediyor.
Öncelikle memur işçilerin vergi mükellefi olabilmeleri, başka bir işte resmi olarak çalışabilmeleri kanunen mümkün değildir. Memurların, kamu görevi yaparken başka bir işte çalışması kanun ile sınırlandırılmış ve 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre “ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde çalışma yasağı ve ikincil görev yasağı” hükümleri ile bazı istisnalar dışında yasaklanıyor. Peki ya özel kurumlarda çalışan işçilerin vergi mükellefi olmaları, işyeri açmaları, başka bir işte çalışmaları mümkün müdür?
Sigortalı çalışan bir işçi işyeri açabilir. Bir işçi SSK’lı çalışırken işyeri açmasında yasal bir engel yoktur. SSK kapsamında bir işyerinde sigortalı çalışırken kendi adına bir işyeri açabilir.
İşçi çalışırken işyeri açabilir
Yani işçi çalışırken işyeri açabilir. İşçinin işyeri açabilmesi ve asıl işin yanında farklı bir işte çalışabilmesi için; iş sözleşmesinde “başka bir işte çalışma yasağı” gibi bir hükmün olmaması gerekir. Bu durumda işçi, kendi nam ve hesabına bir iş yeri açabilir. İşçinin iş sözleşmesinde başka bir işte çalışma yasağı ile ilgili hiçbir hüküm yoksa ve işçi tarafından açılacak olan iş yeri hali hazırda çalışmakta olduğu işyerini olumsuz olarak etkilemeyecekse işçi, işini aksatmamak, sadakat yükümlülüğüne aykırı davranmamak şartı ile işyeri açabilir. Ancak işçinin çalışmakta olduğu işini aksamasına neden olan ve çalışmasını olumsuz yönde etkileyen bir işyeri açılamaz. İşverenin veya işçinin haklı bir çıkarının korunmasını sağlamak için başka bir işte çalışma yasağının sözleşmede düzenlenmesini geçerli kabul etmek gerekir.
Sigortalı işçi başka bir işte çalışabilir mi?
Bir iş yerinde çalışmaya devam ederken başka bir iş kolunda işyeri açmak ya da başka bir işte çalışmak isteyen sigortalı işçiler öncelikle çalışmakta olduğu işini aksatmamak, mesai saatleri içerisinde başka bir işte çalışmamak, iş sözleşmesinde bulunan hükümlere aykırı davranmamak gibi şartları sağlarsa başka bir işte çalışabilir.
İşçi ile işveren arasında bulunan iş ilişkisinin dışında, kanuni düzenlemelerin imkan verdiği ölçüde işçi tarafından ücret karşılığı yapılan ikinci bir işin, işçinin mesai saatlerinin dışında olması ve asıl işverenin yanında çalıştığı işin ihmaline sebebiyet vermemesi gerekir.
İşçi “eğer başka bir işte de çalışıyorsa” asıl işverene karşı sadakat yükümlülüğüne aykırı davranmaması gerekir. İşçi işverene karşı sadakat borcunu yerine getirmezse yapmakta olduğu ikincil işi geçersiz hale gelir. Bunun yanında işçinin, işini işverenin yararına olacak şekilde yapması gerekir. İşçi, işverene karşı olumsuz yönde ve zarar verebilecek hareketlerden de kaçınmalıdır. İşçinin farklı bir iş ilişkisi içerisinde yeni bir işverenle çalışması durumu ilk işveren aleyhine olacak şekilde sonuçlanmamalıdır. İşçinin farklı bir işte çalışmasının sonucunda asıl işverene karşı sadakat borcu kapsamında işveren aleyhine rekabet (haksız rekabet) doğurmaması gerekir. İşçi, işverene ait mesleki ve ticari sırları başka bir işyerinde de rekabet yasağı çerçevesinde kullanmaması gerekir.