17. yüzyılda Sultan V. Mehmet'in annesi Hatice Turhan Sultan tarafından yaptırılan Seddülbahir Kalesi, tarihin en kanlı savaşları arasında yer alan ve Mehmetçiğin kahramanlığı sayesinde 'Çanakkale geçilmez' destanının yazıldığı Çanakkale Savaşları’nda boğazın güvenliğinde çok önemli rol oynadı. 108 yıl önce yedi düvele Mehmetçiğin karşı koyduğu kale, isabet eden top atışlarıyla hasar gördü. Çanakkale Boğazı’nı geçmek isteyen itilaf devletlerinin gemilerinden atılan top mermileri ile büyük hasar alan Tarihi Gelibolu Yarımadası’ndaki Seddülbahir Kalesi, aradan geçen bir asırlık zaman diliminde doğa şartları nedeniyle zarar gördü. Harap haldeki kaleyi ayağa kaldırıp, açık hava müzesi haline getirmek için Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı’nca 2015 yılında başlatılan restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmaları tamamlandı. Kale, 18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi’nin 108’inci yıl dönümünde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından ziyarete açıldı. Seddülbahir Kalesi Müzesi'nde ziyaretçiler, kalenin 17. yüzyıldan bugüne kadarki tarihi hakkında bilgilendiriliyor. Ziyaretçiler, Çanakkale Savaşları’nın ilk şehitlerinin yer aldığı kabristanı ziyaret edip, 1915 Çanakkale Savaşları’nın bu kalede yaşanan kısımlarını, o dönemin savaş malzemelerini, belgelerini inceleyebiliyor. Seddülbahir Kalesi'nin restorasyon ve kazı çalışmaları sırasında çıkan Osmanlı asker künyeleri, Fransız cep saati, Osmanlı el bombası, Krupp topu namlu temizleme harbisi, Fransız ve Senegal asker palaları, Osmanlı mavzer süngüleri, Osmanlı süngü kını, Osmanlı palaska barutluğu, Osmanlı, Fransız ve Avustralya asker üniforması kol düğmeleri, mermiler ve Fransız mühimmat sandığı ile savaşın izleri yaşatılıyor.
PEYZAJ MİMARLARI ODASI'NDAN ÖDÜL ALDI
Seddülbahir Kalesi, tarihi dokusunun yanı sıra yapılan peyzaj düzenlemeleri ile de ziyaretçilerine eşsiz bir deneyim sunuyor. Seddülbahir Kalesi’ne verilen Genel Kategori Proje Ödülü, Türkiye Mimarlar ve Mühendisler Odaları Birliği (TMMOB) Peyzaj Mimarları Odası tarafından ülkedeki peyzaj mimarlığı faaliyetlerinin tanıtılması ve gelişimini desteklemek amacıyla düzenlenen 15. Ulusal Peyzaj Mimarlığı Ödülleri kapsamında verildi. Ödül töreni, 4-6 Eylül 2024 tarihleri arasında İstanbul’da 60. IFLA Dünya Kongresi kapsamında düzenlenecek 15. Ulusal Peyzaj Mimarlığı Ödülleri Kolokyumu'nda yapılacak. Peyzaj mimarları tarafından yapılan bu başarılı çalışma, tarihi ve doğal güzellikleri bir araya getirerek kentin önemli turistik ve kültürel noktalarından biri olmasını sağladı. Bu ödülle birlikte Seddülbahir Kalesi'nin tarihi ve kültürel mirasının korunması ve gelecek nesillere aktarılması konusundaki çalışmaların ne denli önemli olduğu bir kez daha vurgulanmış oldu.
İTALYA'DAN KISA LİSTE ÖDÜLÜ ALMIŞTI
25 yıl süren araştırma, belgeleme, projelendirme ve uygulama çalışmalarının son sekiz yılında proje yürütücülüğünü üstlenen Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığının ilk master projesi olarak Cumhuriyet'in 100. yılında tamamlanarak ziyarete açılan Seddülbahir Kalesi’ne İtalya’dan önemli bir ödül geldi. Seddülbahir Kalesi, Ferraro Üniversitesi Mimarlık Fakültesi tarafından 2010 yılından itibaren mimarlık alanında bilim camiası tarafından belirlenen koruma ilkelerini bilinçli olarak yorumlayan ve uygulayan, çağdaş ifade biçimlerinden yararlanan önemli projelerin değerlendirildiği Uluslararası Domus Restorasyon ve Koruma Ödülleri’nde farklı ülkelerden 176 başvuru arasından Kısa Liste Ödülü’ne layık görülmüştü.
Çanakkale Savaşları’nın yaşandığı Tarihi Gelibolu Yarımadası’nda bir asır sonra restorasyon çalışmalarıyla ayağa kaldırılan, Çanakkale Boğazı’nı geçmek isteyen itilaf devletlerinin 3 Kasım 1914’te ilk bombaladığı yer olan ve ilk şehitlerin verildiği Seddülbahir Kalesi, dünyanın en prestijli mimarlık ödüllerinden Architizer A+ Awards’da da finale kaldı. New York merkezli Architizer A+ ödüllerinin Tipoloji kategorileri içerisinde “Kültürel Yapılar” başlığı altında yer alan müze ödüllerinde genel tasarım açısından en iyi bağımsız müze yapılarına verilen ödülde 5 aday arasına kalarak finalist olan “Seddülbahir Kalesi Müze Yapısı” için oylama 10 Mayıs’a kadar sürmüştü.
FİNALE KALDI!
Seddülbahir Kalesi, Dünya Mimarlık Festivali’nde de tamamlanan kültür yapıları kategorisinde seçilen 11 finalist arasında yerini aldı. 6-8 Kasım 2024 tarihleri arasında Singapur’da düzenlenecek festival kapsamında 68 ülkeyi temsil eden 140 jüri üyesi karşısında gerçekleştirilecek proje sunumlarının ardından dünyanın en prestijli mimarlık platformu ödüllerinin kazananları açıklanacak.
SEDDÜLBAHİR KALESİ
Çanakkale’nin Eceabat ilçesine bağlı Seddülbahir köyünde yer alan, 1. derece arkeolojik-askeri-harp tarihi-kentsel sit alanında bulunan Seddülbahir Kalesi, Gelibolu Yarımadası’nın en güney ucunda bulunmaktadır. Kale, Tarihi Alan içinde yer almakta olup, Boğaz’a girişte Ertuğrul (Cape Helles) ve Morto Koyları arasında kalan burun üzerindedir. Seddül-bahr yani 'denizin seddi' anlamına gelen yaklaşık 22 bin metrekarelik alanda konumlanmış kale Venedik saldırılarına karşı 17'nci yüzyılda, Osmanlı tarihinde banisi (yaptıranı) kadın olan ilk askeri yapı olma özelliği taşıması bakımından önemli olup, Hatice Turhan Sultan (IV. Mehmet'in annesi) tarafından 17'nci yüzyılda inşasına başlanmıştır. Kale, topoğrafik durumu nedeniyle asimetrik düzensiz bir plan özelliğine sahiptir. Kalenin dört köşesinde birer, kuzey batı köşesinde de bir olmak üzere 5 burcu vardır. Bu burçlar birbirlerine sur duvarlarıyla bağlanmıştır. Kalede güney doğudan kuzey batıya 3 kademeli sur ile hisar peçe oluşur.