DEMET İLCE / MUHABİR
Kambur balinalar ve diğer balinalar, su altında şarkı söylemelerini sağlayan özel bir "ses kutusu" geliştirmişlerdir.
Nature dergisinde yayınlanan keşif, okyanusta çıkardığımız gürültünün bu okyanus devleri için neden bu kadar rahatsız edici olduğunu da ortaya çıkardı.
Balina şarkısı, gemilerin çıkardığı gürültüyle örtüşen dar bir frekansla sınırlıdır.
Araştırmayı yürüten Güney Danimarka Üniversitesi'nden Prof Coen Elemans,"Ses, hayatta kalmaları için kesinlikle çok önemli, çünkü okyanusta çiftleşmek için birbirlerini bulmalarının tek yolu bu. Bunlar gezegende şimdiye kadar yaşamış en esrarengiz hayvanlardan bazıları. Onlar en büyük hayvanlar arasında yer alıyor, akıllılar ve son derece sosyaller." dedi.
Balenli balinalar mavi, kambur, sağ, vizon ve gri balinanın da aralarında bulunduğu 14 türden oluşan bir gruptur. Hayvanlarda dişlerin yerine baleen adı verilen plakalar bulunur ve bu plakalar aracılığıyla sudan devasa ağız dolusu küçük yaratıkları süzerler.
Karmaşık ve akıldan çıkmayan şarkıları tam olarak nasıl ürettikleri şu ana kadar bir gizemdi. Prof. Elemans bunu çözmenin "çok heyecan verici" olduğunu söyledi.
O ve meslektaşları, karaya oturmuş üç balina leşinden (bir vizon, bir kambur balina ve bir sei balinası) dikkatlice çıkarılan gırtlakları veya "ses kutularını" kullanarak deneyler gerçekleştirdiler. Daha sonra sesi üretmek için devasa yapıların içinden hava üflediler.
İnsanlarda sesimiz, havanın boğazımızda ses telleri adı verilen yapıların üzerinden geçmesiyle oluşan titreşimlerden gelir. Balenli balinalar ise gırtlağın üst kısmında bir yağ yastığı bulunan U şeklinde büyük bir yapıya sahiptir.
Bu ses anatomisi hayvanların havayı geri dönüştürerek şarkı söylemesini sağlar ve suyun solunmasını engeller.
Araştırmacılar seslerin bilgisayar modellerini ürettiler ve balina sesinin, nakliye gemilerinin ürettiği gürültüyle örtüşen dar bir frekansla sınırlı olduğunu gösterdiler.
Prof. Elemans, "Örneğin, okyanusta yaptığımız gürültüden kaçınmak için daha yüksek sesle şarkı söylemeyi seçemezler" diye açıkladı.
Çalışması, okyanus sesimizin balinaların uzun mesafelerde iletişim kurmasını nasıl engelleyebileceğini gösterdi. Bu bilgi kambur balinaların, mavi balinaların ve nesli tükenmekte olan diğer deniz devlerinin korunması için hayati önem taşıyabilir.
Ayrıca, bazı denizcilerin hayaletlere veya efsanevi deniz canlılarına atfettiği bu ürkütücü şarkılar hakkında araştırmacıların onlarca yıldır sorduğu sorulara da ışık tutuyor.
Oregon Eyalet Üniversitesi'nden balina iletişim uzmanı Dr. Kate Stafford, çalışmayı "çığır açıcı" olarak nitelendirdi.
Verdiği demeçte, "Sesin üretimi ve algılanması, deniz memelileri için en önemli duyudur; bu nedenle, seslerin nasıl çıkarıldığını açıklayan herhangi bir çalışma, alanı ileriye taşıma potansiyeline sahiptir." dedi.
Araştırma aynı zamanda balinaların atalarının karadan okyanuslara nasıl döndüklerine ve su altında iletişim kurmayı mümkün kılan adaptasyonlara ilişkin evrimsel bir tablo da çiziyor.
Dişli balinaların ses üretme şekli daha iyi anlaşıldı çünkü hayvanların incelenmesi daha kolay. Aralarında yunusların, orkaların, ispermeçet balinalarının ve domuz balıklarının da bulunduğu bu deniz memelileri, burun kanallarındaki özel bir yapı sayesinde hava üflerler.
St. Andrews Üniversitesi Deniz Memelileri Araştırma Birimi'nden Dr. Ellen Garland şunları söyledi:
"Dişli balinaların, özellikle de araştırmamın odaklandığı kambur balinaların, yaptıkları çeşitli sesleri gerçekte nasıl ürettiklerini her zaman merak etmişimdir. Büyük balinaları incelemek en iyi ihtimalle son derece zordur, ancak onları su altında göremediğinizde bile ses çıkarırken nasıl ses ürettiklerini ortaya çıkarmaya çalışmak ek bir zorluk seviyesidir, bu nedenle bu araştırmacılar çok yaratıcıydı."
Dr. Stafford, memelilerin bu tür karmaşık ses sinyalleri verme yeteneğinin "dikkate değer" olduğunu ekledi ve "bu hayvanların ne kadar özel" olduğunun altını çizdi.