Rusya, Vladimir Putin'in iktidarını bu on yıl boyunca ve 2030'lara kadar genişleteceği neredeyse kesin olan bir başkanlık seçimi düzenliyor.
Oyların çoğu Cuma gününden itibaren üç gün içinde kullanılacak, ancak Rus güçlerinin otorite kullanmaya çalıştığı Ukrayna'nın işgal altındaki bölgeleri de dahil olmak üzere erken ve posta yoluyla oylama daha erken başladı.
Ancak bu normal bir seçim değil; Anket aslında Putin'i iktidardan uzaklaştırma ihtimali taşımayan anayasal bir işaretleme çalışması.
Oy verme işlemi başlamışken, Putin'de ülkedeki devlet başanlığı seçiminde oyunu kullandı.
Başkan'ın Rus seçim sistemi üzerindeki hakimiyeti, seçim yaklaşırken zaten pekişmiş durumda. Ülkenin tek savaş karşıtı adayının adaylığı yasaklandı ve zehirlenen ve hapse atılan, Rusya'daki en önde gelen Putin karşıtı ses olan eski muhalefet lideri Alexey Navalny geçen ay öldü.
İşte tüm detaylarıyla Rusya başkanlık seçimleri…
SEÇİM NE ZAMAN VE NEREDE YAPILIYOR?
Oylama, üç gün içinde yapılacak ilk Rusya başkanlık seçimi olan 15 Mart Cuma gününden 17 Mart Pazar gününe kadar gerçekleşecek; Rusya'nın dünya çapındaki eski nüfusu da dahil olmak üzere oylama daha önce başlamıştı.
Rusya'nın uluslararası hukuka aykırı olarak Eylül 2022'de ilhak edeceğini söylediği dört Ukrayna bölgesinde de oylama düzenlendi. Rusya, işgal altındaki topraklarda halihazırda bölgesel oylamalar ve referandumlar düzenledi; bu, uluslararası toplum tarafından sahte olduğu gerekçesiyle reddedilen bir çaba, ancak Kremlin bunu Ruslaştırma kampanyasının merkezi olarak görüyor.
Eğer hiçbir aday oyların yarısından fazlasını alamazsa bu hafta sonundan üç hafta sonra ikinci tur oylama yapılacak, ancak buna gerek duyulursa büyük bir sürpriz olur. Ruslar başkanlık pozisyonunu tek başına seçiyor; Duma'nın yapısını oluşturan bir sonraki yasama seçimlerinin 2026 yılında yapılması planlanıyor.
PUTİN NE ZAMANDIR İKTİDARDA?
Putin, 2021'de kendisine iki dönem daha başkanlık yapmasına izin veren ve potansiyel olarak iktidarını 2036'ya kadar uzatan bir yasa imzaladı. Geçen yıl yapılan referandumun ardından görev süresi sınırlarına ilişkin saati sıfırlamasına izin verildi.
Bu seçim, bu iki ekstra dönemden ilkinin başlangıcı olacak.
Esasen 21. yüzyılın tamamı boyunca ülkenin devlet başkanı oldu ve yetkilerini genişletmek ve genişletmek için Rusya'nın siyasi sisteminin kurallarını ve geleneklerini yeniden yazdı.
Bu da onu Rusya'nın Sovyet diktatörü Joseph Stalin'den bu yana en uzun süre görevde kalan hükümdarı yapıyor.
Putin'in kontrolü elinde tutmak için yaptığı önceki çabalar arasında, başkanlık süresini dört yıldan altı yıla çıkaran 2008 anayasa değişikliği ve aynı yıl, 2012'de başkanlığa hızla geri dönüş öncesinde dönemin Başbakanı Dimitri Medvedev ile geçici bir iş değişimi de vardı.
PUTİN’İN RAKİPLERİ
Rusya seçimlerindeki adaylar Merkezi Seçim Komisyonu (MSK) tarafından sıkı bir şekilde kontrol ediliyor, bu da Putin'in avantajlı bir alanda yarışabilmesine olanak tanıyor ve muhalefet adayının ivme kazanma potansiyelini azaltıyor.
Bu yıl da aynı durum geçerli. Royal United Services Institute (RUSI) düşünce kuruluşundan Callum Fraser, "Her aday ideolojileri ve iç politikaları yan yana getiriyor, ancak bunlar toplu olarak Putin'in bir sonraki başkanlık döneminde Rusya üzerindeki hakimiyetini sıkılaştırma hedefini besliyor" diye yazdı.
Nikolay Kharitonov, bu yüzyılda her seçimde aday göstermesine izin verilen ancak Putin'in ilk başkanlık seçiminden bu yana oyların beşte birini bile alamayan Komünist Partiyi temsil edecek.
Diğer iki Duma siyasetçisi Leonid Slutsky ve Vladislav Davankov da yarışıyor. Davankov, Rusya parlamentosunun alt meclisi olan Duma'nın başkan yardımcılığını yaparken Slutsky, daha önce 2022'de ölen aşırı milliyetçi ateşli Vladimir Zhirinovsky'nin liderliğini yaptığı Rusya Liberal Demokrat Partisi'ni temsil ediyor. Hepsinin güvenilir bir şekilde Kremlin yanlısı olduğu kabul ediliyor.
Ancak Putin'in Ukrayna'daki savaşına karşı çıkan bir aday yok; Daha önce bu alandaki tek savaş karşıtı isim olan Boris Nadezhdin'in, MSK'nın adaylığını gösteren yeterli meşru imzayı almadığını iddia etmesi üzerine Şubat ayında MSK'ya katılması yasaklanmıştı.
SEÇİMLER ADİL Mİ?
Rusya'daki seçimler ne özgür ne de adil. Hem ülke içindeki hem de dışındaki bağımsız kuruluşlar ve gözlemcilere göre, Rusya'daki seçimler esasen Putin'in iktidar süresinin uzatılmasına yönelik bir formalite işlevi görüyor.
Küresel demokrasi gözlemcisi Freedom House'a göre, Putin'in başarılı kampanyaları kısmen "medyada ayrıcalıklı muamele, görevin çok sayıda suiistimali ve oy sayımı sırasındaki prosedür düzensizliklerinin" sonucuydu.
Seçim dönemleri dışında, Kremlin'in propaganda makinesi ara sıra Putin yanlısı histerik materyallerle seçmenleri hedef alıyor ve Rusya dışındaki birçok haber sitesi Ukrayna'nın işgalinin ardından engellendi. Ancak teknoloji konusunda daha bilgili genç seçmenler bu sitelere erişmek için VPN kullanmaya alıştı.
Protestolar da sıkı bir şekilde kısıtlanıyor, bu da muhalefetin kamuya açık bir şekilde ifade edilmesini tehlikeli ve nadir bir olay haline getiriyor.
NAVALNY'NİN ÖLÜMÜ SEÇİM SÜRECİNİ NASIL ETKİLEDİ?
Putin'in en önde gelen eleştirmeni Alexey Navalny'nin ölüm zamanlaması, Rusya liderinin ülkesinin siyaseti üzerinde uyguladığı kontrolü vurgulamaya hizmet etti.
Navalny, ölümünden önceki son duruşmalarından birinde hapishane görevlilerini "Putin'e karşı oy kullanmaya" çağırdı.
“Bir önerim var: Putin dışında herhangi bir adaya oy verin. Putin'e karşı oy vermek için başka herhangi bir adaya oy vermeniz yeterli" dedi.
Onun ölümü kampanyaya uğursuz bir gölge düşürdü. Navalny'nin dul eşi Yulia Navalnaya, dul kaldıktan birkaç gün sonra Dışişleri Konseyi'nde yaptığı tutkulu bir konuşmada Avrupa Birliği'ni "seçimleri tanımamaya" çağırdı.
“Putin, sözde seçimlerden tam bir ay önce kocamı öldürdü. Bu seçimler sahte ama Putin'in hâlâ onlara ihtiyacı var. Propaganda için. Tüm dünyanın, Rusya'daki herkesin onu desteklediğine ve ona hayran olduğuna inanmasını istiyor. Bu propagandaya inanmayın” dedi.
Daha sonra binlerce kişi, Rus yetkililerin gözaltına alma tehdidine rağmen Navalny'nin Moskova'daki cenazesi için toplandı.
Navalnaya, bir protesto gösterisi olarak Rus halkını seçimlerin son günü olan 17 Mart'ta öğle saatlerinde toplanmaya çağırdı. Sosyal medyada yayınlanan bir videoda Navalnaya, Ruslara "Putin dışında herhangi bir adaya oy verebileceklerini, oy pusulanızı mahvedebilirsiniz, üzerine Navalny yazabilirsiniz" dedi.
Rusların oy vermek zorunda olmadıklarını, ancak "sandıkta durup sonra evlerine gidebileceklerini, en önemli şeyin gelmek olduğunu" ekledi.