Fırsat buldukça teknoloji ve medya ilişkisinden söz ediyorum. Çünkü teknolojinin gelişmesiyle haber üretim yöntemleri de haber tüketim yöntemleri de değişime uğradı. Haber üretme tarzından, haber formatının değişmesine kadar farklı etkenler doğurdu, gelişen teknoloji.
Haber tüketicisi açısından baktığımızda, habere ulaşma ve haberi tüketme alışkanlıkları büyük bir devrim geçirdi. Dedelerimizin akşamdan akşama lambalı radyo başında cep saatlerini tıkır tıkır kurdukları ve ardından kulak kabarttıkları ‘ajans’ dedikleri tek sesli bültenlere mahkûm değiliz artık.
Teknoloji, haber alabileceğimiz kanalların sayısının artmasına katkı sağladı ve bize daha fazla seçenek sunulmasında önemli bir itici güç oldu. Artık gazete, radyo, TV, internet, sosyal medya gibi kanallardan da habere ulaşma ve seçme özgürlüğüne sahibiz.
Ancak bu noktada bilinçli haber tüketicisi olmak ve medya okuryazarlığı bilgisi ihtiyacı ortaya çıkıyor. Eleştirel düşünmek, sorgulamak, bilgileri farklı kaynaklardan karşılaştırarak teyit etmek gibi temel yeterlilik toplumda yerleşmiş değil.
Türkiye’de halkın yüzde 68’i haber gündemini takip etmenin kendileri için önemli olduğunu söylüyor. Journo Haber Tüketicisi Araştırması 2022’ye göre, nüfusun yüzde 69‘u haberleri izliyor, yüzde 50’si dinliyor, yüzde 47,8’i okuyor.
Halkın büyük çoğunluğu habere ulaşmak için televizyonu tercih ediyor. TV erişmesi nispeten ücretsiz ve daha kolay olan, yaygın iletişim aracı olarak hâlâ yerini koruyor. Halkın yüzde 76,9’u TV’yi, yüzde 8,3’ü basılı yayınları, yüzde 5,1’i de radyoyu haber amaçlı kullandığını söylüyor.
Dijital platformlardan haber tüketimine baktığımızda ilk sırada yüzde 40,9 ile haber sitelerinin yer aldığını görüyoruz. Burada gözden kaçırılan bir nokta var. Haber sitelerinin önemli bir kısmını yine basılı gazetelerin web siteleri oluşturuyor. Yani gazeteler, iki cephede birden savaşıyor.
Haber tüketimi için en çok tercih edilen dijital platformlar sorulduğunda ikinci sırada yüzde 34,3 ile Google’ın yer aldığını görüyoruz. Google’ın haber üretim süreçleri içinde bir aktör olmamasına rağmen listede yer almasını ilginç buldum.
Bunun farklı nedenleri olabilir. İnternetle ilk kez akıllı telefonla tanışan yetişkin kitle, Android işletim sistemli akıllı telefonlarda bulunan Google Haberler adlı servisten haberlere baktığı için, Google’ı haber kaynakları arasında sayıyor, bir haber sitesi gibi görüyor olabilir.
İnternet haber siteleri ve Google’ı, yüzde 20,7 ile Instagram, yüzde 20,3 ile Twitter, yüzde 17,7 ile YouTube, yüzde 14,5 ile Facebook, yüzde 11,2 ile WhatsApp, yüzde 5,5 ile e-posta bültenleri, yüzde 5,5 ile TikTok, yüzde 2,6 ile LinkedIn ve yüzde 2,5 ile ‘podcast’ler takip ediyor.
Araştırmada dikkatimi çeken bir başka nokta ise güven oranı. Haber tüketicileri sosyal medyadan haber alsalar da televizyon, haber siteleri ve basılı yayınları daha güvenilir bulduğunu söylüyor. Podcast, e-bülten ve sosyal medyanın halkın nezdinde bilinirliği ve güvenilirliği daha düşük.