DEMET İLCE / MUHABİR
Chicago Üniversitesi'nden bilim insanları, restoranlarda yemeklerin genellikle bu şekilde yapıldığı, eski yemeklik yağlarla dolu büyük fıçılarda kızartılan yiyeceklerin etkisini inceledi.
Yiyecekleri pişirmek için kullanılan ve daha sonra tekrar kullanmak üzere ısıtılan eski yağın, yediğimiz yiyeceklere sızan beyne zarar veren özellikler içerdiğini keşfettiler.
Yeniden kullanılmış yağlarla yüksek oranda diyetle beslenen sıçanlar, karaciğerde daha fazla iltihaplanma belirtisi gösterdi; bunun da demansın öncüsü olan bilişsel gerilemeyi hızlandırdığına inanılıyor.
Araştırmacılar ayrıca, tekrar ısıtılmış yağların yüksek olduğu diyetlerle beslenen farelerde, kontrol grubuyla karşılaştırıldığında daha fazla beyin hasarı belirtisi tespit etti.
Aynı beyin hasarının tehlikeli diyetleri yiyen farelerin çocuklarına da geçtiği görüldü.
Chicago Üniversitesi'nden bilim adamları şunları söyledi:
"Yüksek sıcaklıklarda kızartmanın çeşitli metabolik bozukluklarla bağlantısı var. Bildiğimiz kadarıyla, uzun süreli derin yağda kızartılmış yağ takviyesinin nörodejenerasyonu artırdığını bildiren ilk biziz."
Fast food zincirleri genellikle yağı bir gün, birkaç gün, hatta haftalar boyunca yeniden kullanır.
Yiyecekleri derin yağda kızartmak dünya çapında pek çok mutfakta ve bazı evlerde de yaygındır.
Araştırmada sıçanlar beş gruba ayrıldı.
Her birine standart yiyecek ya da ısıtılmamış ya da yeniden ısıtılmış susam ya da ay çiçek yağıyla desteklenmiş yiyecekler verildi.
Yeniden ısıtılan yağlar, yeniden kullanılan kızartma yağının etkilerini simüle etmek için kullanıldı.
Yeniden ısıtılmış susam veya ay çiçek yağı tüketen sıçanlarda karaciğerde oksidatif stres ve iltihaplanmanın arttığı görüldü. Medical Daily'nin haberine göre kolonda da ciddi hasar vardı.
Araştırmacılar, karaciğerdeki değişikliklerin, omega-3 yağ asidi DHA'nın beyne taşınmasının azalması anlamına geldiğini söyledi.
Omega-3 yağ asitlerinin beyin sağlığı için önemli olduğu düşünülüyor ve somon ve sardalya gibi deniz ürünlerinde bulunuyor.
Araştırmacılar, bunun sıçanlarda ve yavrularında daha yüksek düzeyde nörodejenerasyona yol açtığını söyledi.
Sıçanlarda görülen etkileri doğrulamak için ilave insan çalışmalarına ihtiyaç vardır.
Ancak araştırmacılar, derin yağda kızartılan yağların Alzheimer ve Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıklar üzerindeki etkilerini araştırmaya istekli olduklarını söyledi.
Kötü beslenme ile beyin sağlığının azalması arasında ilk kez bağlantı kurulmuyor.
Örneğin, koruyucu maddeler içeren yüksek oranda işlenmiş gıdalar, cipsler ve şarküteri ürünleri, Amerika'nın Ohio State Üniversitesi Davranışsal Tıp Araştırma Enstitüsü'ndeki bilim adamlarının 2021'de laboratuvar fareleri üzerinde testler yapmasının ardından yaşlı beyinlerde ani hafıza kaybıyla ilişkilendirildi.
Dr. Ruth Barrientos, sonuçları "endişe verici" olarak nitelendirdi ve şunları ekledi:
"İşlenmiş bir diyetin tüketilmesi, önemli ve ani hafıza bozukluklarına neden olabilir."
Beyne zarar veren şeyler
1. Yeterince sosyalleşmemek
Yalnız hissetmek uzun süredir bilişsel gerileme ve Alzheimer hastalığının gelişimiyle ilişkilendiriliyor. ABD'de sağlıklı yetişkinlerin beyinlerini inceleyen bir araştırma, yalnızlık hissettiğini bildirenlerin kortikal amiloid düzeylerinin daha yüksek olduğunu ortaya çıkardı; bu düzey, demans ve Alzheimer teşhisine yardımcı olmak için kullanılan bir belirteçti. Harvard Tıp Fakültesi, amiloid artışı olan katılımcıların kendilerini yalnız olarak tanımlama olasılığının yedi buçuk kat daha fazla olduğunu söyledi.
2. Bir amacınızın olmaması
Şu ifadeye katılıyor musunuz: "Hayatta bir amacım var.” Chicago'dan 900 kişiyle yapılan dört yıllık bir araştırmaya göre, bu görüşe katılan kişilerin Alzheimer hastalığına yakalanma riski çok daha düşük. Araştırmalar, hobileri olan veya sosyal aktivitelere katılmaya çalışan yaşlı yetişkinlerin daha yavaş yaşlanabileceğini göstermiştir.
3. Yeterince uyku alamamak
Uyku eksikliği daha sonraki yaşamda demansla bağlantılıdır. Yeterince kaliteli dinlenmenin olmaması beyinde Alzheimer'ın ayırt edici özelliği olan amiloid proteininin daha fazla artmasına neden olabilir. Alzheimer Derneği, uykuya dalma, uykuyu sürdürme veya kestirme gibi sorunların birçok demans türüyle ilişkili olduğunu söylüyor ancak konunun "karmaşık" olduğunu söylüyor.
4. Egzersiz yapmamak
British Columbia Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma, düzenli aerobik egzersizin, sözel hafıza ve öğrenmeyle ilgili beyin bölgesi olan hipokampusun boyutunu artırdığını buldu. Aerobik egzersiz, kas veya ağırlık antrenmanının aksine kalbinizin pompalanmasını ve terlemesini sağlayan türdedir. Queensland Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, benzer şekilde, yüksek yoğunluklu egzersizlerin beyne kan akışını sürdürdüğünü buldu.
5. Kötü beslenme
Diyetinizi sağlıklı tutmak ve kilonuzu yönetmek, yüksek tansiyon gibi hastalıkları ortadan kaldırarak dolaylı olarak beyne yardımcı olabilir.
Araştırmalar, yüksek oranda işlenmiş yiyeceklerden oluşan tipik bir "Batı" diyetinin, Akdeniz ve Japon gibi daha sağlıklı olanlara göre daha yüksek depresyon oranlarıyla bağlantılı olduğunu göstermiştir. Bazı yiyeceklerin beyin sağlığı için ideal olduğu düşünülür; somon balığı (yüksek omega-3), bitter çikolata, meyveler, kuruyemişler ve yumurtalar sadece örneklerdir.
6. Yüksek sesle müzik dinlemek
Çalışmalar, işitme kaybının demansla bağlantılı olduğunu ve yüksek sesle müzik dinlemenin kulak zarlarına zarar verebileceğini ileri sürdü. NHS, işitme duyunuzu korumak için maksimum ses seviyesinin yüzde 60'ından fazla müzik dinlememenizi söylüyor. Kulaklıkları bir saatten fazla kullanmayın; her saat başı en az beş dakika ara verin.