Özellikle son zamanlarda emlak piyasası oldukça hareketli bir dönem geçiriyor. Yurt genelinde son bir yıl içerisinde ev kiralarında yüzde yüzü aşan yükseliş yaşanırken, bir de konut sahipleri tarafından eski kiracılar üzerinde 'ara zam' baskısı yapılıyor. Bu nedenle kiracılar, ev sahipleri tarafından gelişi güzel yapılan zamların önüne geçmek için ne gibi haklara sahip olduklarını merak ediyor. Bu haftaki yazımızda kiralara yapılabilecek yasal zam oranlarını ve kiralarda ara dönem zammı yapılabilir mi gibi sorunları ele alacağız.
ARA ZAM BASKISI
Ev sahipleri, evlerini daha yüksekten kiraya verebilmek için mevcut kiracılarını çeşitli bahanelerle evden çıkarmaya çalışırken bir yandan da kiracılarına ‘ara zam istiyorum' talebiyle baskı kuruyor. Oysa kira artış oranları kanun ile belirlenir ve kira artış oranları her sene tüketici fiyat endeksine göre yıllık enflasyon değerindeki değişim baz alınarak düzenlenir.
Kira artış oranı, kiracılar tarafından kiralanan taşınmazların kira bedellerinin belirli aralıklarla ve belirli oranlarda artırılmasına verilen isimdir. Kiralanan taşınmaz için ödenen kira bedelleri enflasyonun etkisi ile düzenli olarak artmaktadır. Kira bedelinin fahiş oranlarla ve kiraya verenlerce serbestçe artırılmasının önüne geçmek için bir takım düzenlemeler yapılmıştır.
Türk Borçlar Kanunu’nun 344. Maddesi ile düzenlenen kira bedellerinin belirlenmesinde Tarafların yenilenen kira dönemlerinde uygulanacak kira bedeline ilişkin anlaşmaları, bir önceki kira yılında tüketici fiyat endeksindeki on iki aylık ortalamalara göre değişim oranını geçmemek koşuluyla geçerlidir. Bu kural, bir yıldan daha uzun süreli kira sözleşmelerinde de uygulanır.
Ancak taraflarca bu konuda bir anlaşma yapılmamışsa, kira bedeli, bir önceki kira yılının tüketici fiyat endeksindeki on iki aylık ortalamalara göre değişim oranını geçmemek koşuluyla hâkim tarafından, kiralananın durumu göz önüne alınarak hakkaniyete göre belirlenir.
YASAL KİRA ARTIŞ ORANININ ÜZERİNE ÇIKILAMAZ!
Kira artış oranının belirlenmediği hallerde, bir önceki kira yılının tüketici fiyat endeksindeki on iki aylık ortalamalara göre değişim oranını geçmemek koşuluyla kira artışı uygulanabilir. Kanunda düzenlenen bu yasal artış oranı, kiracıların muhatap olabileceği maksimum artış oranıdır ve ev sahipleri bu orandan fazla kira artışı yapabilme hakkına sahip değildir.
Taraflarca bu konuda bir anlaşma yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın, beş yıldan uzun süreli veya beş yıldan sonra yenilenen kira sözleşmelerinde ve bundan sonraki her beş yılın sonunda, yeni kira yılında uygulanacak kira bedeli, hâkim tarafından tüketici fiyat endeksindeki on iki aylık ortalamalara göre değişim oranı, kiralananın durumu ve emsal kira bedelleri göz önünde tutularak hakkaniyete uygun olarak belirlenir.
Kiracılara yapılan kira zamları sadece kira sözleşmelerinin süresinin sonunda yapılabilir. Taraflarca sözleşmede “kira zammının farklı zamanlarda artacağı” şeklinde bir hüküm yazılsa dahi kiraya veren, kiraya “12 aylık tüketici fiyat endeksinin değişimi oranında” zam yapabilir. Sonuç olarak “ara zam” şeklinde bir düzenleme olmayıp, ev sahipleri de böyle bir talepte bulunamaz. Kiraya veren sözleşme süresinin dolması ile bir önceki ayın 12 aylık TÜFE değişim oranını kira bedeline uygulayarak kira bedelini artırır.